Yosh va pedagogik psixologiya

O'kituvchining o'z malakasini oshirib borishining muammolari

Mu?im davlat vazifasini - "Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi"ni amalga oshirayotgan zamonaviy maktab o'kituvchisining xislatlari, uning ijodiy faoliyati 21- asrda shakllanib, asosan amaliy ishda, pedagogik tajribalarni egallash jarayonida o'sib rivojlana boradi.
?ozirgi jamiyatimizda o'kituvchining mustakil ravishda bilimlarni egallab, o'z malakasini oshirib borishi - bir tomondan o'kituvchilik faoliyatining borgan sari nakadar muvaffa?iyatli borayotganligini ko'rsatsa, ikkinchi tomondan mu?im vazifa ekanligidan dalolat beradi - chunki, bu kechiktirib bo'lmas jarayon shaxsni intellektual kashshoklikdan kutkarib koladi.
Psixologik nuktai-nazardan o'kituvchi doimiy ravishda o'z bilimlarini oshirish bilan shu?ullanishi zarurdir. Chunki o'kituvchilik me?natining asosiy xususiyati ?am shudir. Pedagog ?ar doim odamlar orasida bo'larkan, u birinchidan, odamlarni ko'pdan beri kiziktirib kelayotgan ?akikatni o'z karashlari bo'yicha to'?ri tushuntirib berishi lozim. Albatta, o'kituvchidagi bu tarika karashlar ko'p yillar davomidagi me?nat va ?ayot faoliyati jarayonida shakllanadi; ikkinchidan, o'kituvchining o'zi axborotlar olish uchun o'?uvchilarga nisbatan cheklangan vakt imkoniyatiga ega; uchinchidan, u o'ta tor doiradagi tengkurlari bilangina mulokotda bo'lish imkoniyatiga ega bo'lib, ko'pincha o'z kasbiga xos kizikishlar bilangina cheklanib koladi.
O'kituvchining mustakil bilim egallashi deganda, uning o'z bilimlarini doimiy ravishda kasbiy va umummadaniy axborotlar bilan to'ldirib, o'zining individual ijtimoiy tajribasini keng mikyosda doimo yangilab borishi tushuniladi.
Odatda aksariyat o'kituvchilar mustakil bilim egallash zarurligini tushungan ?olda, undan muvaffa?iyatli foydalanadilar. Buning motivlari odatda pedagogik faoliyat jarayonida o'kituvchi oldida yuzaga keladigan muammolarni anglab olish natijasida shakllanadi. Ko'p ?ollarda bunday motivlar o'kituvchilarni kanday o'kitib va kanday tarbiyalash kerak, degan xo?ish-istaklar tarikasida, fanning oxirgi yutuklari, o'zining pedagogik ma?oratini takomillashtirish e?tiyoji tu?ilishi munosabati bilan shakllana boradi.
Shu bilan birga yakkol ko'zga tashlanib turgan ayhim ?ollardan ko'z yuma olmaymiz. Masalan, o'kituvchilar ommasining ma'lum kismi mustakil izlanishda bo'lib, o'z bilim saviyasini oshirish bilan faol shu?ullanmaydi, malakasini oshirishga intilmaydi, ba'zilar muayyan bilimlar so?asida tarakkiyotdan butunlay ortda kolmokdalar. Bunday o'kituvchilar o'sib kelayotgan yosh avlodning ta'lim va tarbiya tarakkiyotiga jiddiy zarar keltiradilar.
Bu mammoni ?al yetishda asosiy vazifa malaka oshirish tizimi zimmasiga tushadi. Respublikamizda xalk ta'limi xodimlarining malakasini oshirish instutlarining tarmoklari joriy etilgan,bular Avloniy nomidagi xalk ta'limi xodimlarining malakasini oshirish Markaziy instituti,Toshkent shaxar xalk talimi xodimlarining malakasini oshirish instituti va viloyatlardagi xalk ta'limi xodimlarining malakasini oshirish institutlaridir. Xalk ta'limidagi bu tizimning asosiy vazifasi doimiy ravishda o'kituvchi kadrlarning malakasini oshirish, o'kituvchi kadrlarni o'zlarining kasbiga xos bilim saviyasini, ko'nikma, malakalarini, ma'naviyat va ma'rifatini, shu bilan bir katorda iktisodiy, ekologik va ?ukukiy ma'lumotini oshirishga da'vat etuvchi ijtimoiy psixologik so?alarni rivojlantirib borishdan iboratdir.
O'kituvchining mustakil bilim egallashi va malakasini oshirish pedagogik faoliyatning samaradorligini oshirishda zaruriy shartlaridandir.
Shark mutafakkirlari o'kituvchi o'zi o'kib tursagina - o'kituvchi bo'la oladi, agar u o'kishni to'xtatib ko'yar ekan, unda o'kituvchilik ?am o'ladi, deb juda ?kkoniy aytganlar. Bu ?a?i?atni yoshi ?anday bo'lishidan, pedagogik ma?oratidan, ?anday dars berishidan ?at'iy nazar barcha o'?ituvchilar yaxshilab bilib olishlari lozim.