|
BOB. O'QITUVChI PSIXOLOGIYASI
Jamiyatda o'qituvchining tutgan o'rni va vazifalari. O'qituvchiga qo'yiladigan talablar.
O'qituvchining kasbiga xos xislatlari.
Pedagogik qobiliyatlar.
O'qituvchining o'z malakasini oshirib borishining muammolari.
10.1. Jamiyatda o'qituvchining tutgan o'rni va vazifalari. O'qituvchiga
qo'yiladigan talablar
O'qituvchining o'rni va uning vazifalari, o'sib kelayotgan yosh avlodni tarbiyalash ishiga jamiyat va jamoatchilik tomonidan z'tibor ?aratilishining na?adar mu?im a?amiyatga egaligi ani?lanadi. Mamlakatimizda "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi"ni ?ayotga tatbi? etish jarayonida o'?ituvchining yosh avlodga ta'lim va tarbiya berishida jamiyat oldida javobgarligi yanada ortib boraveradi.
Hozirgi sharoitda jamiyatning maktab oldiga ?o'yayotgan talablari kun sayin ortib bormo?da va bu talablarni amalda to'?ri ?al ?ilish vazifasi o'?ituvchiga bo?li?dir.
Zamonaviy maktab o'?ituvchisi ?ator vazifalarni bajaradi. O'?ituvchi -- sinfdagi o'?uv jarayoni tashkilotchisidir. O'?ituvchi o'?uvchilar uchun dars paytida, ?o'shimcha darslarda va shu bilan birga darsdan tash?ari ?olatlarda ?am kerakli masla?atlar berishda bilimlar manbaidan biridir. Ko'pchilik o'?ituvchilar sinf ra?bari vazifasini bajarib, tarbiya jarayoni tashkilotchilari bo'lib ?isoblanadilar.
Zamonaviy o'?ituvchi ijtimoiy psixolog bo'lishi kerak va o'?uvchilar o'rtasidagi o'zaro munosabatlarni yo'lga sola olishi, bolalar jamoasida ijtimoiy- psixologik mexanizmlardan foydalanishni bilishi zarurdir.
O'?ituvchi maktabning pedagog jamoa a'zosi sifatida maktab, ?ayoti faoliyatini uyushtirishda bevosita ishtirok etib, turli fan o'?ituvchilari va sinf ra?barlarining metodik birlashmalarida ishlaydi, topshiri?larni bajaradi. ?ar bir o'?ituvchi, o'?uvchilarning ota-onalari va jamoatchilik oldida ma'ruzalar o'?ib, su?batlar olib borar ekan, demak, u pedagogik bilimlar ta?ribotchisi ?amdir. Vazifalarning shu ?adar ko'pligi uchun ?am jamiyatning o'?ituvchilar oldiga ?o'yadigan talablari tushunarlidir.
Ma'lumki, pedagogik faoliyat - kishi me?natining eng murakkab so?alaridan biridir.
Jamiyat tomonidan ?o'yiladigan talablardan eng mu?imi o'?ituvchining shaxsi va uning kasbi bilan bo?li? xislatlariga ?aratilgan.
O'?ituvchining eng mu?im xislatlari ?uyidagilardan iborat:
- o'?ituvchining o'z Vataniga sodi?ligi, bolalarni sevishi, ularni
insonparvarlik ru?ida tarbiyalash istagi, o'z yurti, ona tilisi, o'z xal?ining tarixi va uning madaniyatini sevishi, davlatining musta?illigi ?oyasida yashashidan iboratdir;
- ijtimoiy javobgarlikni yuksak darajada ?is etishi;
- oliyjanobligi, a?li, farosati, ma'naviy pokligi, ma'naviyat va ma'rifat bo'yicha yuksak ma?sadlarni bolalarga singdirib borishi;
- o'zini ?o'lga ola bilishi, sabr-to?atli, bardam, matonatliligidir. Jamiyatning o'?ituvchi oldiga ?o'yadigan asosiy talablari ?uyidagilardir:
- shaxsni ma'naviy va ma'rifiy tomondan tarbiyalashning, milliy uy?onish mafkurasining ?amda umuminsoniy boyliklarning mo?iyatini bilishi, bolalarni mustakkillik ?oyalariga sodi?lik ru?ida tarbiyalashi, o'z Vatani tabiatga va oilasiga bo'lgan mu?abbati;
- keng bilimga ega b o'lishi, turli bilimlardan xabardor b o'lishi;
- yosh va pedagogik psixologiya, ijtimoiy psixologiya va pedagogika, yosh fiziologiyasi ?amda maktab gigienasidan chu?ur bilimlarga ega bo'lishi;
- o'zi dars beradigan fan bo'yicha musta?kam bilimga ega bo'lib, o'z kasbi, so?asi bo'yicha ja?on fanida erishilayotgan yangi yutu? va kamchiliklardan xabardor bo'lishi;
- ta'lim va tarbiya metodikasini egallashi;
- o'z ishiga ijodiy yondashishi;
- bolalarni bilishi, ularning ichki dunyosini tushuna olishi;
- pedagogik texnika (manti?, nut?, ta'limniig ifodali vositalari) va pedagogik taktga ega bo'lishi;
- o'z bilimi va pedagogik ma?oratini doimiy ravishda oshirib borishi.
Har bir o'?ituvchi ana shu talablarga to'la javob bera oladigan bo'lishiga intilishi shart.
O'?ituvchi jamiyat tomonidan ?o'yilgan talablar bilan bir ?atorda o'z faoliyatida, tevarak-atrofidagi kishilar, maktab ma'muriyati, ?amkasblari, o'?uvchilar va ularning ota-onalari undan nimalarni kutishini ?am esdan chi?armasligi lozim.
O'?ituvchining o'z ishidan nimanidir kutayotganligining o'ziyo? mu?im a?amiyatga egadir, mana shu tari?a kutishlar, garchand jamiyat tomonidan o'?ituvchiga ?o'yiladigan talablarga kelsada, o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'ladi. Lekin bu talablar ?amma va?t ?am bir-biriga mos kelmasligi mumkin.
Psixologlar tomonidan olib borilgan tad?i?otlarning ko'rsatishicha xal? ta'limi bo'limlari va maktab direktorlari o'?ituvchining ayrim xislatlari na?adar mu?imligini ?ar xil ba?olaydilar. Jumladan, xal? ta'limi bo'limlarining mudirlari o'?ituvchidan birinchi navbatda o'z fanini yaxshi bilishini va dars berish metodikasini mukammal o'zlashtirishini talab ?ilsalar, maktab direktorlari o'?ituvchiga ?o'yiladigan bunday talablarni uchinchi o'ringa ?o'yadilar. Shu bilan birga xal? ta'limi bo'limlarining mudirlari o'?ituvchilarning o'?uvchilar va ota-onalar, maktab jamoasi bilan ?anday mulo?otda bo'lishni bilishini na?adar a?amiyatga ega ekanligiga unchalik e'tibor bermaydilar. Maktab direktori esa, bunday xislatlarni o'?ituvchi shaxsiga ?o'yiladigan talablar ichida birinchi o'ringa ?o'yadilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
