Yosh tadqiqotchilar ilmiy-amaliy konferensiyasi materiallari

Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:

1. 
   “Yetim hamda ota-ona qaramogʻisiz qolgan bolalarni hayotda oʻz oʻrinlarini topishlari maqsadida xorijiy tajriba implementatsiyasi”. Aripova Aziza Hasanova, Toshkent davlat yuridik universitetining Ixtisoslashtirilgan filiali Umumtaʼlim fanlar kafedrasi mudiri, f.f.n, PhD.
   
2. 
   Oʻzbekiston Respublikasi Vazifalar Mahkamasining 2022-yil 17-yanvar 26-son, “Yetim bolalar va ota ona qaramogʻidan mahrum boʻlgan bolalarni har tomonlama qoʻllab-quvvatlashga qaratilgan “Mehr daftari” tizimini joriy etish chora-tadbirlari toʻgʻrisida qarori.
   
3. 
   Sotsialnaya Psixologiya. G.M.Antreeva.
   

SHAXSNING IRODAVIY XUSUSIYATLARI VA JARAYONLAR
Termiz davlat universiteti Ijtimoy fanlar fakulteti
Amaliy psixologiya yo‘nalishi 2-bosqich 220-guruh
talabasi Normo‘minova Marjona Mamatmirza qizi
Annotatsiya: Ushbu maqolada shaxsning o’ziga xos xususiyatlaridan yana biri Iroda haqida so’z yuritamiz.Shaxsning shakllanib borish jarayonida uning faoliyati bilan bir qatorda iroda jarayonlari ham muhim o’rin tutadi. Irodaviy xususiyatlar har bir insonga tegishli bo’lib, ularning hayotida muhim ahamiyatga ega hisoblanadi.Shaxsning irodaviy faoliyati har bir inson o’z oldiga qo’ygan maqsadlari va ularni bajarishdan, amalga oshirishdan iborat.
Kalit so’zlar:Shaxsning irodaviy xususiyatlari, Iroda kuchi, maqsad, iroda sifatlari.
Shaxs faolligining har xil ko’rinishlari mavjud bo’lib,ular funksional tomondan bir biridan farqlanadi, lekin iroda inson faolligining alohida o’ziga xos shaklidan iboratligi bilan ajralib turadi. Shaxsning irodaviy xususiyatlari insonning oldiga qo’ygan maqsadi va uni amalga oshirishda iroda kuchini sarflashda yaqqol namoyon bo’ladi.Irodaviy harakatlar maqsadga erishish yo’lida uchraydigan qarama qarshiliklarni bartaraf qilish jarayonida zo’r berish bilan uyg’unlashgan, muayyan maqsadga yo’naltirilgan ongli harakatlar irodaviy harakatlar deyiladi.
Irodaviy faoliyat mohiyati shunda ko’zga tashlanadiki, bunda shaxs o’zini o’zi boshqaradi, o’zini kerakli holatda qo’lga oladi, o’zining xatti harakatlarini nazorat qiladi, boshqaradi yoki tormozlaydi.
Irodaning paydo bo’lishi inson tomonidan faoliyatning turli tarkiblarining irodaviy harakatlarning tizimli tarzda tatbiq etilishi bunday ish-harakatlarda ong bilan mujassamlashuvchi shaxsning faolligidir.Irodaviy faoliyat shaxs tomonidan keng ko’lamda anglanilgan va ruhiy jarayonlarni amalga oshirish xususiyati bo’yicha irodaviy zo’r berishni talab qiladigan aqliy amallarni taqozo etadi.
Irodaviy harakatlar deganda faqat jismoniy harakatlarni emas, balki shuning bilan birga axloqiy harakatlarni ham tushunish lozim.Aqliy ishlar jarayonida odam ko’pincha qiyinchiliklarga duch kelib qoladi. Bunday hollarda irodaviy zo’r berishga to’g’ri keladi.Lekin shunga qaramay, iroda haqida gapirganimizda, asosan odamning tashqi harakatlarida namoyon bo’ladigan ongli faolligini nazarda tutamiz.Shunday qilib iroda kishining shunday faolligidirki, bunday faollik oldindan biror maqsad qo’yib va shu maqsadga erishish vositalarini oldindan belgilab, ongli ravishda zo’r berish natijasida voqe bo’ladi.
Iroda shaxsning psixologik qiyofasi, uning ijtimoiy hayoti va faoliyati sharoitida turli axborotlar natijasi sifatida yuzaga kelgan motivlarning xususiyati va maqsadi bilan uyg’unlashganidir. Shuningdek, irodaviy faoliyatning bevosita motivi tariqasida harakatlar tizimini vujudga keltiruvchi vaziyatlar namoyon bo’ladi.
Irodaviy faoliyatning o’ziga xos xususiyatlari quyidagilardan tashkil topgandir:
1. irodaviy harakatlarni shaxs hamisha ularning sub’ekti sifatida amalga oshiradi;
2. irodaviy akt, harakat shaxs to’la-to’kis masuliyatni zimmasiga olgan ish, amal sifatida ichdan ( ichki dunyosida) kechiriladi;
3. irodaviy faoliyat tufayli inson ko’p jihatdan o’zini o’zi shaxs sifatida anglaydi;
4. irodaviy faoliyat sababli shaxs o’z hayot yo’li va taqdirini o’zi belgilashini tushunib yetadi va hokazo. Shu bilan birga irodaning faollashtiruvchi va jilovlab turuvchi (tormoz qiluvchi) funksiyalari birgalikda hukm sursagina, faqat shundagina shaxsning o’z maqsadiga erishish yo’lidagi to’siqlarni yengishni kafolatlashi mumkin.