Yosh tadqiqotchilar ilmiy-amaliy konferensiyasi materiallari

UCHINCHI RENESSANS BUNYODKORLARI BO`LMISH YUKSAK MA`NAVIYATLI KREATIV YOSHLARNI TARBIYALASHDA ZAMONAVIY BOSHLANG`ICH TA`LIMNING O`RNI.
Raxmatova Hamida Ismatillo qizi
Termiz davlat universiteti, Ijtimoiy fanlar fakulteti
Boshlang`ich ta`lim yo`nalishi 2-kurs talabasi
Annotatsiya: Bugungi kun o‘qituvchisiga barkamol avlodni tarbiyalab voyaga yetkazishdek mas’uliyatli vazifa yuklangan bo’lib, ta’lim mazmunini takomillashtirishga qaratilgan vazifalarni belgilab olish, zamon bilan hamnafas bo‘lib, ta’limning zamonaviy texnologiyalarini joriy etgan holda o‘quvchilarda o‘z faniga qiziqish uyg’otishlari, xurmat-ehtirom tuyg‘ularini shakllantirib borishlari talab etiladi.Ta’limda ijobiy natijalarga erishish, eng avvalo, yosh avlodga ilmiy bilim asoslarini puxta o‘rgatish, ularda dunyoqarash hamda tafakkur ko‘lamini kengaytirish, ma’naviy-axloqiy sifatlarini shakllantirish borasidagi ta’limiy-tarbiyaviy ishlarni samarali tashkil etish bilan belgilanadi. Bu borada ta’lim-tarbiya jarayoniga ko‘plab o‘zgartirishlar kiritilmoqda, yangicha yondoshuvlar tadbiq etilmoqda. Keltirilgan ushbu maqolada uchinchi Renessans bunyodkorlari bo`lmish yuksak ma`naviyatli kreativ yoshlarni tarbiyalashda zamonaviy boshlang`ich ta`limning o`rni va ahamiyati yoritilgan.
Kalit so`zlar: Renessans, Ta`lim, boshlang`ich ta`lim, innovatsion yondashuv, pedagogik dizayn, ta`limni loyihalash, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari.
Har qanday jamiyatning iqboli va istiqboli yosh avlodga bo‘lgan e’tiborga bog‘liqligi ayon. Prezidentimiz faoliyati va qarashlarining muhim yo‘nalishi ham shunga qaratilgani bejiz emas. Kelajakning bunyodkori, ertangi kunning hal qiluvchi kuchi — yoshlarga munosabat masalasi davlatning ustuvor siyosatiga aylangani rost. Maktabgacha ta’lim, Xalq ta’limi hamda Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirliklari zimmasiga yuklangan vazifalar ham ana shu maqsadga qaratilgan. Yoshlar borasidagi siyosat ta’limning uzluksizligiga emas, balki uzluksiz tarbiyaga ham yo‘naltirilgani e’tiborlidir. Birgina misol sifatida Prezident maktablarining, atoqli adiblar nomi bilan bog‘langan ijod maktablarining ochilishini keltirish mumkin. Prezident Shavkat Mirziyoyev «Yangi O‘zbekistonni, albatta, yoshlar bilan birga quramiz. 2020 yil yoshlarga oid davlat siyosatida tub burilish yili bo‘ladi» — deganida qat’iy ishonch va aniq rejalar borligini nazarda tutayotgani sir emas edi. Aniq maqsadlar sari intilganda, shunga mos bo‘lgan intellektual, salohiyatli yoshlar va barkamol avlod zarur. Buning uchun o‘zi va so‘zi ibrat, ilm-u amali bilan o‘rnak bo‘ladigan yoshlardagina vatan taqdiriga daxldorlik tuyg‘usi, fuqarolik burchini anglash hissi ustuvor bo‘ladi. Bu esa kelajak avlodga oid davlat siyosatining huquqiy asoslari mustahkamlanib, Yoshlar masalalari bo‘yicha respublika idoralararo kengashi tuzilishiga imkon tug‘dirdi. Ma`lumotlarga qaraganda hozirda Yoshlar Ittifoqining 7 million 690 ming nafar a’zosi mavjud ekan, bu raqam yangilanayotgan, chin ma’noda o‘zgarayotgan O‘zbekistonning istiqbolini belgilaydigan katta kuch ekanini unutmaslik kerak. Prezidentimizning uch yil oldin yoshlarga ishonch bildirib aytgan ushbu so‘zlari hamon qulog‘imiz ostida jaranglaydi. «Xalq dengiz bo‘lsa, yoshlar uning to‘lqinidir». Demak, yoshlik — umrning avji va mavjiga qiyos. Biz yoshlar bizlarga berilgan imkoniyatlardan oqilona foydalanib, uchinchi Renessans bunyodkorlari ekanligimizni unutmagan holda xalqimizga kamarbasta bo`lib yurt kelajagi uchun tinmay harakat qilishimiz zarur. Zero yaxshi kunlar kelishi kutilmaydi u tomon boriladi.
Tobora globallashib borayotgan bir davrda uchunchi Renessans avlodlarini tarbiyalash dolzarb masalaga aylanib borayotgan ekan bu muammoni belgilangan maqsadlar va ishlarning dolzarb holati o'rtasidagi mavjud ziddiyatni nafaqat maqsadga yo'naltirilganligi, balki mazmuni, usullari, o'zaro ta'sir usullari, maktab ko'rsatkichlari va, avvalambor, boshlang'ich maktab bosqichida o'zgartirish orqali bartaraf etish mumkin. . Boshqacha qilib aytganda, boshlang'ich sinf o'quvchilarining ta'lim faoliyatini tashkil etishda yangi, innovatsion yondashuvlarga ehtiyoj bor. Hozirgi bosqichda ta'lim tizimida yangiliklarni yaratishning asosiy shartlaridan biri bu pedagogik dizayn hisoblanadi. Bizning fikrimizcha, aynan pedagogik dizayn boshlang'ich maktab yoshidagi bolalarning ta'lim faoliyati rivojlanishining turli jihatlarini tashkiliy sharoitlar darajasida ham, ta'lim faoliyatini amalga oshirish darajasida ham eng yaxlit va tizimli ravishda ko'rib chiqishga imkon beradi. Ushbu yondashuvda o'quv faoliyati tarkibiy qismlari o'quvchilar tomonidan qisman va asosan reproduktiv darajada amalga oshiriladi. Ta'limda ilg‘or pedagogik va yangi axborotlar texnologiyalarini tatbiq etish o‘quv mashg‘ulotlarining samaradorligini oshiribgina qolmay, ilm-fan yutuqlarini amaliyotda qo‘llash orqali mustaqil va mantiqiy fikrlaydigan, har tomonlama barkamol yuksak ma'naviyatli shaxsni tarbiyalashda muhim ahamiyat kasb etadi.Hozirgi kunda ta'lim jarayonida interfaol metodlar va axborot texnologiyalarini o‘quv jarayonida qo‘llashga bo‘lgan qiziqish kundan-kunga ortib bormoqda. Bunday bo‘lishining sabablaridan biri, shu vaqtgacha an'anaviy ta'limda o‘quvchilar faqat tayyor bilimlarni egallashga o‘rgatilgan bo‘lsa, zamonaviy texnologiyalardan foydalanish esa ularni egallayotgan bilimlarini o‘zlari qidirib topish, mustaqil o‘rganish va fikrlash, tahlil qilish, hatto yakuniy xulosalarni ham o‘zlari keltirib chiqarishga o‘rgatadi. O‘qituvchi bu jarayonda shaxs rivojlanishi, shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit yaratadi va shu bilan bir qatorda boshqaruvchilik, yo‘naltiruvchilik funksiyasini bajaradi. Bugungi kunda ta'limda «Aqliy hujum», «Fikrlar hujumi», «Tarmoqlar» metodi, «Sinkveyn», «BBB», «Beshinchisi ortiqcha», «6x6x6», «Bahs-munozara», «Rolli o‘yin», «Kichik guruhlarda ishlash», «Yumaloqlangan qor», «Zigzag», «Oxirgi so‘zni men aytay» kabi zamonaviy texnologiyalar qo‘llanmoqda. Dars mashg‘ulotlarida o‘yin-topshiriqlarni takrorlash yoki mustahkamlash darslarida foydalanilsa ijobiy natija beradi. O‘yin-topshiriqning qaysi bir turini tanlash darsning turiga, sinf o‘quvchilarining o‘yin-topshiriqlarni bajarishga o‘rgatilganlik darajasi, ularning bilim saviyasi, mustaqil ijodiy ishlash imkoniyatlari, o‘rganilganlarni xotirada tez tiklay olishi, ijodkorlikning qay darajada shakllanganiga ham bog‘liq bo‘lishi kerak. Ta'limda o‘quvchi shaxsini fikrlashga, o‘zgalar fikrini anglash va shu fikrni og‘zaki hamda yozma shaklda savodli bayon eta olishga o‘rgatish masalasiga e'tibor qaratilgan bo‘lib, mustaqil fikrlaydigan, nutq madaniyati rivojlangan savodxon shaxsni kamol toptirish asosiy o‘rin egallaydi. Boshlang‘ich sinflarda interfaol metodlar va ta'limiy o‘yinlardan, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish o‘quvchilarni mustaqil fikrlashga, ijodiy izlanish va mantiqiy fikrlash doiralarini kengaytirish bilan birga ularni darslarda o‘rganganlarini hayot bilan bog‘lashga, qiziqishlarini oshirishga yordam beradi. O‘qituvchilarning bunday zamonaviy talablar asosida yaratilgan sharoitlardan samarali foydalanib, darslarni ilg‘or pedagogik hamda axborot kommunikatsiya texnologiyalari asosida tashkil etilishi ta'lim-tarbiya jarayonini sifatini kafolatlaydi. 
Bugungi kunda zamonaviy boshlang`ich ta`lim ota-onalarni ham hamkorlikka chaqirmoqda. Chunki tarbiyalash ota-onadan boshlanishi kerak. Buning sababi shundaki, ular bolaga har qanday fazilatlarni singdirish mas'uliyatini oladi. Va unga bunday fazilatlarsiz mehribon, adolatli, saxiy, muloyim bo'lishga o'rgatish mumkin emas. Bugungi kunda bolalar tug'ilishdan boshlab o'qitilmoqda. Aqlni rag'batlantiruvchi rasmlar va yozuvlar bilan o'rab oling. Keyin bola erta rivojlanish markaziga yuboriladi, u erda ma'lum bir texnikadan foydalangan holda mutaxassislar kichik shaxsiyatni shakllantirishda davom etadilar. Bundan tashqari, bolalarni tarbiyalashning zamonaviy usullarini to'rt turga bo'lish mumkin.