Yosh fiziologiyasi va gigiyena

MA’RUZA MASHG‘ULOTLARI ASOSIDA MUSTAQIL BAJARILADIGAN TOPSHIRIQLAR

1-mavzu.Kirish. “Yosh fiziologiyasi va gigiyena” fanining vazifasi, mazmuni, ahamiyati va tarixi

Topshiriqlar

Mavzuni diqqat bilan o‘qib chiqing va konspektlashtiring (manba: Aripova S.X., Shaxmurova G.A. Yosh fiziologiyasi va gigiyena, o‘quv qo‘llanma. T., 2013 y. 5-16 betlar).

1- kichik mavzu¹:Yosh fiziologiyasi va gigiyenaning rivojlanish tarixi

“Yosh fiziologiyasi va gigiyena” fanining maqsadini yoriting.

«Yosh fiziologiyasi va gigiyena» fanining maqsadi	«Yosh fiziologiyasi va gigiyena» fanining vazifalari

Topshiriq. “Yosh fiziologiyasi va gigiyena” fanining tekshirish metodlarini ko‘rsating.

Tekshirish metodlari	Mazkur metodlar yordamida hal etiladigan muammolar

TO‘QIMA, ORGAN, ORGANLAR SISTEMASI

1.Quyidagi savollarga javob bering.

To‘qima nima?________________________________________________

To‘qima necha xil bo‘ladi?______________________________________

Qaysi to‘qima regeneratsiya xususiyatiga ega?_______________________

___________________________________________________________

Qaysi to‘qima ichki organlarning shilliq qavatini tashkil qiladi?

__________________________________________________________

Neyrogliya nima?______________________________________________

Organ nima?__________________________________________________

Organizm qanday organlar sistemasidan iborat?_______________________

_________________________________________________________

Tashqi muhit haqida Sechenov fikri______________________________

_________________________________________________________

_____________________________________________________________

2.Rasmda berilgan to‘qima turlarini ta’riflang.

a)	b)
c)	d)

3.Rasmda qaysi biriktiruvchi to‘qima berilgan? Raqamlarni nomlang.

1 2 3 4 5

1 –

2 –

3 –

4 –

5 –

4. Rasmda suyakning qaysi qismi ifodalangan? Vazifasi nimadan iborat?

5. Raqamlarni qo‘ying.

Skelet muskuli tolasining uzunligi ____________

Silliq muskul tolasi uzunligi_________________

Neyron uzunligi______________

Mikroskop qachon kashf etilgan?_____________

Somatik hujayra yadrosidagi xromasoma soni_______________

Yosh fiziologiyasi va gigiyenaning rivojlanish tarixi

Buyuk mutafakkirlar va olimlar	Fandagi ma’lumotlari
Gippokrat (miloddan avvalgi460–375)
Galen (miloddan avvalgi 134–211)
AbuBakr ibn Axaviy Buxoriy
AbuNosirMuhammadForobiy
Ismoil Jurjoniy (1080–1141)
Abu Bakr ar-Roziy (865–925)
Abu Aliibn Sino (980–1037)
S.Gele XVII – XVIII asrlarda
I.M.Sechenov 1862-yili
A.A.Leontev1976-yilda
Erisman (1842–1915)

Mavzu:O‘sish va rivojlanishning umumiy qonuniyatlari. Organizm va muhit

Mavzuni diqqat bilan o‘qib chiqing va konspektlashtiring (manba: Aripova S.X., Shaxmurova G.A. Yosh fiziologiyasi va gigiyena, o‘quv qo‘llanma. T., 2013 y. 16-44 betlar).

O‘sish nima?	Rivojlanish nima?

Topshiriq. Quyidagi atamalarning izohlarini keltiring.

Quyidagi savollarga javob bering.

1. 
   Organizmga muhitning ta’sirini izohlang.
   
2. 
   O‘sish va rivojlanish qonuniyatlarini yozing.
   
3. 
   Organizmga kompyuter va uyali telefonlarning ta’sirini tushuntiring.
   
4. 
   Organizmga tashqi muhit ta’sirlarini izohlang.
   

2-mavzu. NERV SISTEMASINING YOSH XUSUSIYATLARI

Topshiriqlar

Mavzuni diqqat bilan o‘qib chiqing va konspektlashtiring (manba: Aripova S.X., Shaxmurova G.A. Yosh fiziologiyasi va gigiyena, o‘quv qo‘llanma. T., 2013 y. 44-58 betlar).

1- kichik mavzu²: Bosh miyaning tuzilishi

1. Savollarga javob bering

2. Pavlov fikriga ko‘ra nerv sistemasining funksiyasi__________________

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Bajaradigan vazifasiga ko‘ra nerv sistemasi necha xil bo‘ladi? _________________________________________________________________

2-kichik mavzu: Orqa miyaning tuzilishi

1.Orqa miya qismlarini nomlang.

	1 2 3 4 5 6
	1 2 3 4 5 6

2. Quyidagi savollarga javob bering.

Refleks nima?______________________________________________________

Refleks turlari______________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________

Orqa miya qayerda joylashgan?________________________________________

Neyron nima?______________________________________________________

Gipotalamus qayerda joylashgan?______________________________________

Bosh miya qanday qismlarga bo‘linadi?_________________________________

__________________________________________________________________

Miya ko‘prigi qayerda joylashgan?______________________________________

Miyachaning tuzilishi qanday?__________________________________________

3. Refleks yoyi hosil qiluvchi organ va hujayralarni nomlang.

4. Refleks yoyiga ishtirok etuvchi organlarni ketma-ketlikda yozing.

5. To‘g‘ri fikrni belgilang.

1)Neyron o‘simtalari kulrang moddani tashkil etadi.

2)Refleks yoyi tarkibiga 2 xil neyron kiradi.

3)Nerv to‘qimasi neyron va neyrogliyadan iborat.

4)Orqa miya pereferik nerv sistema hisoblanadi.

5)Orqa miya reflektorlik va o‘rkazuvchanlik vazifasini bajaradi.

6)Uzunchoq miyaning ichki qismi kulrang moddadan iborat.

7)Bosh miya po‘stlog‘ida ko‘plab pushta va egatchalar bor.

8)Bosh miya po‘stloq qismi oq moddadan tashkil topgan.

9)Neyron aksonining tugagan joyi retseptor hisoblanadi.

10)Orqa miya miya qutisida joylashgan.

11)Shartsiz refleks hayot davomida orttiriladi.

12)Somatik nerv sistemasi skelet muskullari va sezgi organlari ishini boshqaradi.

13)Orqa miya tepasida oraliq miya joylashgan.

14)Po‘stloq osti markazlari oqimtir yadro va targ‘il tana hisoblanadi.

15)To‘rt tepalik o‘rta miyada joylashgan.

6. Sinaps tuzilishi va ishlash prinsipini tushuntiring.

7.Jadvalni to‘ldiring.

№	Miya qismlari	Reflektorlik funksiyasi
1	Orqa miya
2	Uzunchoq miya
3	Miya ko‘prigi
4	O‘rta miya
5	Oraliq miya: Thalamus
	Gipotalamus
6	Miyacha

8.Bosh miya qismlarini belgilang.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

9.Raqamlarni toping.

Orqa miyadan chiquvchi nerv tolalari soni_______________

Bosh miyadan chiquvchi nerv tolalari soni_______________

Orqa miya uzunligi______________

Orqa miya segmentlari___________

Orqa miya og‘irligi______________

Orqa miyadagi nerv hujayralari soni___________

Bosh miya ogirligi_____________

Bosh miya nerv hujayralari soni_____________

Bosh miya po‘stlog‘i qalinligi_______________

Bosh miya po‘stlog‘i umumiy sathi___________________

Uzunchoq miya og‘irligi______________

Miyacha og‘irligi_____________

10.“Nerv sistemasining organlarga ta’siri” jadvalini to‘ldiring.

Organ	simpatik	parasimpatik

11.Bosh miya po‘stloq qavati hujayralarini yozing.

1)__________________________________

2)__________________________________

3)__________________________________

4)__________________________________

5)__________________________________

6)__________________________________

12.Kasallik belgilarini davom ettiring va tashxis qo‘ying.

Qo‘l-oyoq beixtiyor qimirlaydi ___________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Asosan sportchilarda uchraydi, nafas olish qiyinlashadi________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ko‘pincha bolalarda uchraydi, orqa miya segmentlari zararlanadi________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Bosh og‘riydi, harorat ko‘tariladi, ko‘ngil aynib qayt qiladi______________

_____________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________

Yuzga niqob tortgandek bo‘lib qoladi____________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Uchlik nervi yallig‘lanishi_______________________________________

Bosh miya to‘qimasining yallig‘lanishi_____________________________

O‘tirg‘ich nervining yallig‘lanishi_________________________________

Harakatlantiruvchi nerv tolasining yallig‘lanishi_______________________

Sezuvchi nerv tolasining yallig‘lanishi______________________________

13.Bosh miya yarimsharlarida joylashgan markazlarni yozing.

O‘ng yarimshar	Chap yarimshar

(manba: Aripova S.X., Shaxmurova G.A. Yosh fiziologiyasi va gigiyena, o‘quv qo‘llanma. T.,2013 y.16-44 betlar).

Topshiriqlar

Mavzuni diqqat bilan o‘qib chiqing va konspektlashtiring (manba: Aripova S.X., Shaxmurova G.A. Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi, o‘quv qo‘llanma. T., 2013 y. 59-66 betlar).