Yo’nalishga kirish

Ўзбекистон республикасида электр энергияси ишлаб 
чи
қ
аришда ресурслар улуши
Қ
уёш, 
шамол, 
биогаз ва 
бош
қ
0%
Табиий газ
71%
Мазут
9%
Кўмир
6%
ГЭС
14%
5-rasm. O’zbekistonda elektr energiya olish manbalarining nisbiy 
miqdori 

---

Yuqorida keltirilgan ma’lumotlar inson faoliyatining atmosfera havosiga ta’sirini 
qanchalik ekanligi ko’rsatadi va ularni zararlantirish bo’yicha zaruriy ishlarni 
amalga oshirish kerakligiga dalolat bo’ladi. 
Insonni boqadigan manbalarning biri yerdir. Inson faoliyati natijasida yerning 
holatini yaxshilashdan ko’ra yomonlashtirish dunyo masshtabida kuzatiladi. Bu 
inson uchun o’ta muhim bo’lgan oziq-ovqat, kiyim kechak manba hisoblanadi. 
Hozirgi vaqtga kelib aholi soni rivojlanayetgan mamlakatlar hududlarida keskin 
ko’tarilib bormoqda. Хususan O’zbekistonda ham shunday (8- jadval). 
8 -jadval. O’zbekistonda aholi sonini o’sishi va sug’oriladigan maydon 
to’g’risida ma’lumot.
Ko’rsatkich 
Yillar 
2003 
2006 
2008 
2012 
01.01.2015 
Aholi soni ming kishi 
25707,.4 
26663,8 
27533,4 29993 
31500 
Sug’oriladigan maydon, 
ming.ga 
4300 
4300 
4300 
4300 
4300 
1 kishiga to’g’ri 
keladigan 
sug’oriladigan maydon 
0,167 
0,16 
0,156 
0,143 
0,139 
Jadvalda keltirilgan ma’lumot odamni ko’payishi yer va suv zahiralarini 
ko’payishga sabab bo’layotganligi, aksincha kishi boshiga to’g’ri keladigan miqdor 
kamayib borayotganini ko’rsatadi. 
Bunday holat butun dunyo uchun ham talluqlidir. Odamning yerga ta’siri uning 
holatini ham yomonlashib, buzulib borayotganligini ko’rsatadi. Hozirgi vaqtda 
Orol dengizi yerlarning qarayb 60 % dan ko’pi har hil darajada sho’rlangan. Orol 
dengizi esa tuz koniga aylangan. Odamlarning ta’siri natijasida dengizga suv 
tushmay qo’ygan. Yerlar turli xil kimiyoviy moddalar bilan ifloslangan. Mavjud 
holat- zaruriy chora tadbirlar ishlab chiqishni taqazo etadi. 
Inson faoliyatini suvga ta’siri uning boshqa faoliyatlarga bog’liqdir. Suvi 
sifatini buzilishi sanoat korxonalaridan chiqayotgan chiqindilar, dexqonchilikda 

---

ishlatilayotgan kimyoviy moddalar ta’sirida buzilgan. Ayrim joylarda suv 
sug’orish uchun ham, ichimlik uchun ham yaroqsiz holga kelgan. 
Suvdagi bioorganizmlarni kamayib, hatto yo’qolib ketishiga sabab bo’lmoqda. 
Suvni ishlatadigan sanoat korxonalaridan chiqayotgan suvlarni tozalash ishlarining 
hozirgi holatini yetarli deb aytishga asos yo’q. Тoza suvlarga ifloslangan suvlarni 
qo’shilishi daryolarning quyi qismlarida yomonlashib bormoqda. 
 9 
–jadval. O’zbekiston yirik suv manbalari minerallashuvi (mg/l) to’g’risida 
ma’lumot. 
№ 
Daryo nomi 
Yuqori uchastka 
Quyilish joyi 
1 
Amudaryo 
700 (Тermiz sh) 
2000 
2 
Surxondaryo 
385 
1500 
3 
Qashqadaryo 
270 
2500 
4 
Zarafshon 
225 
1800 
5 
Sirdaryo 
650 
1800 
6 
Norin 
250 
500 
7 
Axongoron 
140 
660 
8 
Chirchiq 
190 
500 
Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar hozirgi vaqtda yanada yomonlashib bormoqda. 
Inson faoliyati o’simlik va hayvonot dunyosiga ham aksariyat zararli ta’sir 
etmoqda. Suv inshoatlaridagi baliqlarning, quruqlikdagi hayvonlarning kamayib, 
hatto yo’qolib ketishiga sabab bo’lmoqda. Suv sifatining yomonlashuvi, yerlarning 
yomonlashuvi natijasida ayrim tur daraxtlar yo’qolib ketayapdi. Chorvachilikni 
kengaytirish natijasida yaylovlardagi o’simliklar ham kamayib bormoqda. 
Inson extiyoji uchun transport sohasi ancha rivojlandi. Ulardan ko’tarilgan 
chang va zaharli gazlar tabiatda bo’ladigan fotosintez jarayonini sustlashishiga 
sabab bo’lmoqda. Shuning sababli ekinlar hosildorligi imkoniyatidan ancha kam.
Umuman, xulosa sifatida inson o’z faoliyati bilan o’ziga o’zi kafan yaratish 
jarayonini takror-takror o’ylab faoliyatini o’zgartirsa maqsadga muvofiq bo’lardi.