Yo’nalishga kirish

Ehtiyotkorsizlik
-bu shunday omilki, qandaydir vaqt ichida bronta ishchining yoki 
butun jamoaning xavfga nisbatan noto’g’ri munosabatda bo’lishi ularning baxtsiz 
xodisa xavfi ostida qolishini kuchaytiradi. 
Nazorat savollari 
1.Хavf deganda nimani tushinish kerak? 
2.Хavfsizlik degani nima? 
3.Gomosferani qanday tushinish kerak? 
4.Noksosferaga tushincha bering? 
5.Ergonomika nima? 
6.Charchash nima? 
7.Shaxsiy himoya vositalari nima? 
8.Favqulodda vaziyat zonasi deganda nimani tushinish kerak? 
16 Insonning atrof muhitga ta’siri 
Kalit so’zlar:inson, muhit, atmosfera, yer, suv, havo, harakat, energiya, xujayra, 
modda, dunyo, ovqat, organizm, xavf, xavfsizlik, rivojlanish, hayot, zararlanish, 
mehnat, kasb, faoliyat 
Hayot tiriklik belgisi. Jon-tiriklik belgisi. Mazkur atamalar mavjudot bilan 
bog’liq, yashash bilan bog’liq tushunchalar. Inson tirik mavjudodlarning oliysi. U 
boshqa tirik mavjudodlardan farqiy fikirlaydi, gapiradi, anglaydi, yashash yo’lini 
tanlaydi. Insonni paydo bo’lishi va yashashi to’g’risidagi aniq to’xtamli va 

---

ishonchli ma’lumotlar yo’q. Inson bo’lgan va bo’ladi. Inson yo’q bo’lishdan 
o’lishdan qo’rqadi.
Inson tanasi shunchalik murakkab tuzilishga egaki uni aniq sanoqlarda aytish 
qiyin. Inson tanasi qattiq va yumshoq moddalardan tuzilgan. Inson ta’nasining 75-
92 % qismi suvdan tashkil topganligi haqida manbalarda yozilgan. Inson hatto 
uning har bir hujayrasi yashash uchun kurashadi. Inson tanasining har bir xujayrasi 
yashashi uchun oziqlanadi. Hujayra o’pkadan olingan kislorodni va energiyani qon 
orqali olib oziqlanadi. Uning ishlangan mahsuloti yana qon orqali o’pkaga keladi 
va nafas yo’li orqali tashqariga chiqarib yuboriladi. Qon aylanishi kerakli bo’lib 
turadi (7-jadval). Odam tanasidagi xo’jayraning sonini hisoblash qiyin, u 
yaratganning o’ziga ma’lum. Ayrim manbalar asosan inson bosh miyasi (katta 
yoshdagi) 1300-1700 sm
3
hajmini tashkil etadi. Undagi hujayralar 14-337 milliard 
donani tashkil etadi. Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan odam tanasidagi har bir 
ho’jayra ayrim faoliyat bo’yicha butun odam kabi faoliyatga ega ekanligini tahlil 
qilish mumkin. 
Inson nafas olishida havo tarkibida o’rtacha 20,.9 % kislorod bo’ladi, chiqarilganda 
esa 15-16 % qismi kislorodni tashkil etadi. Uglerod (C) qayerdan hosil bo’ladi va 
qanday birikadi degan savol ancha murakkab-bizningcha u odam istemol qilgan 
oziqasidan bo’lsa kerak. Masalan bug’doy unining 52 % qismi uglevod hisoblanadi. 
7 -j