Yillar asli Genuyalik

1850 — 1864 Dehqonlar qo‘zg‘oloni va taypinlar davlati


1850-yilda mam­lakat janubida boshlandi. Sin sulolasi va feodallarga qarshi kurash mustamlakachilarga qarshi kurash bilan qo‘shilib ketdi.


1864-yilda hukumat qo‘shinlari qo‘zg‘olon rahbarlari joylashgan Nankin shahrini ishg‘ol qildilar.


XVII asrda Yaponiya hukmdorlari mamlakatni chetelliklar uchun yopib qo‘ydilar va mamlakatdagi barcha yevropaliklarni quvib yubordilar.


1867-yilda Tokugava sulolasining oxirgi syoguni imperator Musuxito foydasiga oliy hokimiyatdan voz kechdi.
1392-yili hokimiyatga kelgan Li sulolasi asoschisi Li Song (1392—1398) Koreyani, avvalgi sulola davrida atalgan «Когуо» o‘rniga, «Choson» deb atadi.
XIV— XV asrlarda o‘rnatilgan yerga egalik qilishning feodal shakli saqlanib qolayotganligida edi.


1592—1598-yillardagi Yaponiya tajovuzi


XVI asrda markazlashgan mamlakatning asta-sekin zaiflashib borayotganligi shimoliy va janubiy chegaralardagi qo‘shnilarning tajovuzlariga sabab bo‘ldi.


1592-yilda Yaponiya qo‘shini Koreya hududiga bostirib kirdi va koreys qo‘shinlari qarshiligini yengib,


1592-yilning yozida Li Sun Sin floti yapon flotini tor-mor qildi.
1592- yilning oxirida 50 minglik Xitoy qo‘shinining yordamga kelganligi koreyslarning yaponlarga qarshi kurashini yengillashtirdi.
1593-yilda Xitoy va Koreyaning birlashgan qo‘shinlari Pxenyan va Seulni ozod qildilar.
1597-yilning boshlarida yaponlarning yangi hujumi boshlandi.
1627-yili manchjurlar Koreyaga bostirib kirdilar.
1636-yilda manchjur qo‘shinlari Koreyaga yangi hujum boshladi.
1637-yildagi yangi shartnomaga ko‘ra Koreya qiroli o‘zini manchjurlarning vassali deb tan oldi.
1725—1776 Qirol Yonchjon davrida mamlakatni rivojlantirish maqsadida islohot o‘tkazildi.
1785-yilda tuzilgan «Qonunlarning buyuk to‘plami» deb nomlangan hujjatda o‘z ifodasini topdi.
XIX asrning 30- yillaridan koreys jamiyatining barcha tizimlaridagi inqiroz yanada keskinlashdi.
1831-yili Rim papasi Koreya yepiskopligi tuzilganligini e’lon qildi.
1832- yili Koreya qirg‘oqlari yaqinida paydo bo‘lgan kema Buyuk Britaniya nomidan savdo munosabatlari o‘rnatishni taklif qildi, lekin rad javobini oldi.
XIX asrning o‘rtalarida Koreyadagi ichki vaziyat xalq g‘azabining oshib borishi bilan xarakterlanadi.
XVIII asr oxiriga kelib Yevropaning kuchli davlatlari Usmoniylar imperiyasining zaiflashib qolganligidan foydalanib, uning mustamlaka hududlariga ko‘z olaytira boshladilar.
1827-yilda Londonda Buyuk Britaniya, Fransiya va Rossiya o‘rtasida Turkiyaga qaram Gretsiyaga muxtoriyat huquqi beri- lishini ko‘zda tutuvchi bitim imzolandi
1830-yilda Fransiya esa Jazoirni bosib oldi.
1832-yilda Misr hukmdori Muhammad Alining sulton qo‘shinini tor-mor etgach, Istanbul shahriga yo‘l ochildi.
1840-yilda Muhammad Ali Misr va Sudanni boshqarishni meros qilib qoldirish huquqini qo‘lga kiritdi.
1853-yilda Rossiyaning Turkiyaga qaram o‘lkalarda mus- tahkamlanib olishga urinishlari ular o‘rtasidagi urushni keltirib chiqardi.
1856-yil imzolangan Parij Tinchlik shart­nomasi Turkiya ustidan amalda G‘arb davlatlarining «homiyligi»ni o‘rnatdi.
XIX asrning 60- yillariga kelib mustamlakachi davlatlar Turkiyada uning siyosatini belgilashgadi iqtisodiy va siyosiy mavqega ega bo‘lib oldilar
1649-yilda Eron safaviylari afg‘onlarni egallab oldi
1709-yilgacha davom etdi Eron afg‘onlarni bosib olgan edi
1709-yilda Qandahor viloyatida Eron bosqinchiligiga qar­shi qo‘zg‘olon ko‘tarildi.
1722-yilda Eron poytaxti Isfahonni ham egalladi va Mir Vaysxonning o‘g‘li Mir Mah­mud o‘zini Eron shohi deb e’lon qildi.
1730-yilda Eron afg‘on bosqinchilaridan to‘la ozod etildi.
1736-yilda Nodir Quli Eron shohi deb e’lon qilindi.
1738-yilda Eron Afg‘onistonni ham bo‘ysundirdi.
1747-yilda Nodirshoh o‘ldirilgach, imperiya ham parchalandi.
1747-yilda afg‘on qabila xonlarining jirg‘asi (kengashi) afg‘onlarning abdali qabilasi sardori Ahmadxonni Afg‘oniston shohi deb e’lon qildi.
1826-yilda Do‘st Muhammadxon Afg‘oniston taxtini egalladi va o‘zini amir deb e’lon qildi.
1838-yilda Buyuk Britaniya Afg‘onistonni o‘z ta’sir doirasiga olish maqsadida unga hujum qildi.
1841-yilda Kobul aholisi qo‘zg‘olon ko‘tardi. Bu qo‘z- g‘olonda Do‘st Muhammadxonning o‘g‘li Akbarshoh katta rol o‘ynadi.
1841-yilda Buyuk Britaniya qo‘shini Afg‘onistondan chi­qib ketdi.
1843-yilda «Ost-Indiya» kompaniyasi Hindistonning Sind viloyatini ham bo‘ysundirdi.
1855-yilda ingliz — afg‘on do‘stlik shartnomasini imzoladi.
1857-yilda Buyuk Britaniya bilan Afg‘oniston o‘rtasida harbiy shartnoma ham tuzildi.
1863-yilda Do‘st Muhammadxon vafot etgach, uning o‘g‘illari o‘rtasida toj-u taxt uchun kurash avj oldi.
1870-yilga kelganda Afg‘oniston mustamlaka ham, qaram davlat ham emas edi.


XIX asr boshlariga kelib Eron xalqaro siyosatda muhim o‘rin tuta boshladi.
1813-yilda bu ikki davlat o‘rtasida imzolangan shartnoma Rossiyaning Kavkazda yanada mustahkamlanib olishiga imkon berdi.
1826-1828-yillarda bo‘lib o‘tgan Eron — Rossiya urushida Eron yana yengildi.
1841-yili Buyuk Britaniya Eron bilan savdo-sotiq ishlarida kattaimtiyozlarga ega bo‘lib oldi.
1848- yilda qo‘zg‘olon ko‘tarilishiga olib keldi. Bu qo‘zg‘olon tarixga «Bobiylar qo‘zg‘oloni» nomi bilan kirgan.
1850-yilning o‘rtalarigacha davom etdi. Har­biy jihatdan ustun bo‘lgan shoh qo‘shini Bobiylar qo‘zg‘olonini bostirdi. Ali Muhammad esa qatl etildi.
1853- yilda Eronni rasman Hirotga da’vosidan voz kechishga majbur etdi.
1856-yilda Eron Hirot shahrini bosib oldi. Bunga javoban Buyuk Britaniya Eronga urush e’lon qildi.
1857-yilda Buyuk Britaniya va Eron o‘rtasida Parij Tinchlik shartnomasi imzolandi.
XIX asrning Afrikada o‘rtalarigacha davom etdi Buning natijasi o‘laroq, qit’adan millionlab kishilar sotib yuborildi. Portugaliya mustamlakalari bo‘lgan Angola va Mozambik eng muhim qul savdosi bazalari edi.
XIX asrning 70-yillaridan Afrikada boshlab qit’aning ichkari qismini ham mustamlakaga aylantirish boshlandi.
XIX asr oxiriga kelib qit’a hududining 90 foizi mustamlakachilar qo‘liga o‘tdi.
1816-yilda AQSHda erkinlikka erishgan qora tanli qullarni Afrikaga joylashtirish harakati boshlandi.
1821-yilda Gvineya qirg‘oqlarida 13 ming km² yer maydoni sotib olindi.
1847-yilda esa Liberiya ozod davlati tuzilganligini e’lon qildilar.
XIX asrda ham Efiopiyada o‘rta asr munosabatlari hukm surardi.
1855-yilda Kasa Efiopiyani o‘zini imperator deb e’lon qildi.
1867- yilda Buyuk Britaniyaning aralashuvi bilan Kasa hokimiyati ag‘darildi.


XIX asr boshlarida Buyuk Britaniya Janubiy Afrikadagi gollandlarga qarashli Карkoloniyasini bosib oldi.
XVIII—XIX asrlar Misrda chegarasida mamluk jangchilar asosan, qullikka tushirilgan Gruziya va Shimoliy Kavkaz aholisi
1830-yilda Fransiya Jazoirni bosib oldi.


1847-yilda Abdulqodir qo‘shini qurshab olindi va tor-mor etildi. Abdulqodirning o‘zi halok bo‘ldi.


XIX asrning 70-yillarida Afrikaning ichkarisidagi katta maydonlar hali yevropaliklarga deyarli noma’lum edi.
XIX asrning 70-yillarigacha ish kunining uzunligi Angliya va AQSHda — 10 soat
XIX asrda paydo bo‘lgan shunday ta’limotlarning asosiylari konservatizm, liberalizm va sotsializm nomlarini oldi
XVIII asrdayoq paydo bo‘lgan konservatizm (lotincha conservatio — saqlab qolmoq, qo‘riqlamoq) mavjud siyosiy tartib — monarxiya boshqaruvini saqlab qolish zarurligini asoslashga urinardi.


XIX asr o‘rtalariga kelib G‘arbning ilg‘or mamlakatlarida hukmron dunyoqarash bo‘lib olgan liberalizm mutlaq monarxiyaga qarshi faol kurash olib bordi.


XIX asrning birinchi yarmidagi sotsialistlar yangi jamiyatni ishlab chiqaruvchilar jamoalarining ittifoqi sifatida tasvirlaydi.
XIX asr o‘rtalarida mavjud sotsialistik g‘oyalar o‘rniga germaniyalik K. Marks va F. Engelslar ishlab chiqqan kom­munistik jamiyat qurish haqidagi yangi ta’limot vujudga keldi va u marksizm no mini oldi.


XVII—XVIII asrlarning boshlarida aniq fanlar sohasida katta muvaffaqiyatlarga erishildi.


1642—1727- yillar I. Nyuton


1646—1716 - yillar G.V. Leybnis nemis olimi


1671-yilda I. Nyuton shisha linzani, eng katta teleskoplardan ko‘ra osmon jismlarini yaxshiroq ko‘rsatadigan kichkina oynali teleskopni ham ixtiro qil­di.


1700-yilda Berlin Fanlar akademiyasiga asos soldi va uning birinchi prezidenti etib saylandi.


XVII asrda golland olimi A. Levenguk 300 marta kattalashtirib ko‘rsatadigan mikroskop yaratdi.
XVIII asrda ingliz shifokori E. Jenner odamga chechak kasali sigirdan yuqsa uning yengil o‘tishini, so‘ngra
XIX asrda astronomiyaning rivojlanishi uchun katta turtki bo‘ldi. Ilgari ma’lum bo‘lmagan minglab yulduzlar kashf etildi.
1846-yilda osmonni teleskop orqali kuzatish yordamida Neptun sayyorasi kashf etildi.
1842-yilda ingliz fizigi D. Joul va nemis fizigi Y. Mayer tajribalar yo‘li bilan energiyaning saqlanish qonunini asoslab berdilar.
1869-yilda D.I. Mendeleyev elementlarning davriy tizimini yaratdi.
XIX asr transport sohasida temir yo‘l va bug‘ mashinalari asri bo‘lib qoldi.
1840-yilda jahon mamlakatlarida barcha temiryo‘llarning uzunligi 7700 km ga teng.
XIX asrning 40-yillaridan temiryo‘l qurilishi Germaniya va Fransiyada ham boshlandi.
1870-yilga kelib jami 200 ming km temiryo‘l qurilgan edi.


XVIII asrning 20- yillaridan bug‘ mashinalari bilan harakatga keltiriladigan g‘ildirakli daryo paroxodlaridan keng foydalanila boshlandi.
XVIII asrning 30- yillarning oxirlaridan g‘ildirakli paro- xodlar okean orqali Hindiston va Amerikaga qatnay boshladi.
XIX asrning o‘rtalarida quruqlikdagi telegraf liniyalaridan tashqari suvosti kabellari ham yotqizila boshlandi.
XVIII asrning ikkinchi yarmida va XIX asrda Texnika muvaffaqiyatlari mehnat unumdorligini g‘oyatda oshirish imkonini berdi.
1660—1731 ingliz yozuvchisi