Yillar asli Genuyalik

(1558—1603). Angliya Yelizaveta hukmronligi dav­rida

1588-yilda urush kelib chiqdi va unda Ispaniya ustidan Angliya g‘alaba qozondi.

XVI—XVIII asrlarda Fransiyada mavjud bo‘lgan qirol hokimiyatining mazmuni quyidagi iborada o‘z ifo- dasini topgan edi: «Xudoning irodasi shuki, har qanday qaram bo‘lib tug‘ilgan o‘ylab o‘tirmasdan bo‘ysunmog‘i lozim».

1614-yildan boshlab butun XVII asr davomida esa biror marta parlament ham chaqirilmadi.

XVI asr boshlarida M. Lyuter ta’limotiga mos g‘oya tar qaldi

1562-yilda qirolning qarindoshi, katoliklar rahnamosi gersog Fransua Giz o‘zining ko‘p sonli qo‘riqchilari bilan ibodat qilayotgan protestantlarga hujum qildi.

1572-yilning avgustiga qirol Karl IX gugenotlar yetakchisi Genrix Burbonga o‘z singlisi Margaritani turmushga berishga qaror qildi. belgilandi.

1572-yil 24-avgust kechasi Parijda gugenotlar qirg‘ini uyushtirildi. Natijada 2 mingdan ortiq gugenot qurbon bo‘ldi.

1589-yilda Genrix III katoliklar tomonidan o‘ldirilgach, qirol xonadonining qarindoshi, gugenotlar rahbari Genrix Burbon Genrix IV nomi bilan taxtni egalladi.

1598-yilda Genrix IV Diniy urushlarni to‘xtatish va mamlakat yaxlitligiga erishish uchun «Nant edikti»ni imzoladi.

1480-yilda Moskva knyazligi yetakchiligida Rus yerlarining Oltin O’rdaga qaramligiga barham berilganligini bilib olgan edingiz.

1485-yildan boshlab Moskva knyazi Ivan III butun Rus hukmdori unvonini qabul qildi.

, 1520-yilda Rus yerlarini birlashtirish, asosan, ni hoyasiga yetkazildi. Markazlashgan Rossiya davlatining tashkil topishi katta tarixiy ahamiyatga ega bo‘ldi.

1547-yilda Rus pravoslav cherkovining boshlig‘i mitropolit Makariy vafot etgan Buyuk knyaz Vasiliy III ning o‘g‘li Ivan IV ga Rossiya tarixida birinchi bor podsholik tojini kiydirdi.

1549-yilda Ivan IV birinchi bor erkin aholi turli toifalari vakillarining yig‘ilishini — Zemstvo soborini chaqirdi.

26-noyabr yiliga bir kun — bilan Joylarda boyarlar boshqaravi o‘rniga Zemstvo (mahalliy o‘zini-o‘zi boshqarish organlari) tuzildi. Sudebnik krepostnoy dehqonlarning bir yer egasidan boshqasiga o‘tishini cheklab qo‘ydi.

1565-yilda Ivan IV Boyarlar hokimiyatiga zarba berish maqs davlat yerlaridan katta qismini ajratib oldi. Bu yerlar oprichnina deb ataldi.

1572-yilda Ivan IV oprichninani bekor qilishga majbur bo‘ldi.
XVI asrning ikkinchi yarmida Rossiya Qozon, Astraxan (Ashtarxon) va Sibir xonliklari bosib olindi.

1533- yilda etgan Rossiya hududi 2,8 mln km¹ ni tashkil

XVI asr oxiriga kelib Rossiya hududi 5,4 mln km² ga yetdi.

1584-yilda Ivan IV Grozniy vafot etdi. Taxtga uning o‘g‘li Fyodor Ivanovich o‘tqazildi.

1598-yilda Fyodor vafot etdi Rossiyani 700 yil boshqargan Ryurikovlar sulolasi hukmronligi barham topdi.

1598-yilda Zemstvo sobori Boris Godu- novni podsho etib sayladi.

1605-yilda Boris Godunov vafot etgach, Rossiya tarixida notinch, alg‘ov-dalg‘ovli yillar boshlandi.

1609-yilda Polsha hatto Moskvani bosib oldi. Hokimiyat Boyarlar gurahi qo‘liga o‘tdi.

1612-yilda Moskva uchun bo‘lgan janglarda Polsha qo‘shini mag‘lubiyatga uchratildi

1612-yilda Moskvada chaqirilgan Zemstvo sobori Ivan IV Grozniy xoti- nining qarindoshi Mixail Fyodorovich Romanovni Rossiya podshosi etib sayladi.

1917-yilgacha hokimiyatni Romanovlar qo‘llarida saqlab turdilar.

1566-yil Niderlandiya da Ispaniya zulmiga qarshi kurash qo‘zg‘olonga aylandi.

1572-yilda Filipp II ga muxolifatda bo‘lgan Niderlandiyaning eng boy va obro‘li katta yer egasi, shahzoda Vilgelm van Oran’yeni shimoliy hududlar hukmdori deb e’lon qildi.

1579-yilda «Utrext uniyasi» shimolidagi viloyatlar ittifoq tuzdilar Ispaniya istalgan vaqtda shimolga qarshi yana hujum qilishi mumkin edi.

1609-yildagina ozodlikka erishdi Gollandiya respublikasi o‘z mustaqilligini Ispaniyaning tan olishi uchun

IX— XII va XIV—XV asrlarda O’rta Osiyoda Renessans yuz bergan.

. XIV—XVII asrlarda G‘arbiy Yevropada ham bu hodisa yuz berdi va u Renessans deb ataldi

1564—1616-yillar Uilyam Shekspir kelgusi avlodlarga «Otello»,«Gamlet», «Qirol Lir» va «Romeo va Julyetta» kabi mashhur asarlarini meros qoldirdi.

1547—1616-. Migel de Servantesdir Uning mashhur «Don Kixot» asari Yozadi.

1452—1519 italiyalik Leonardo da Vinchidir. rasm chi-zish san’atini «san’atlar malikasi» deb atagan.

1483— 1520 italiyalik Rafael Santi 37 yil umr ko‘rdi, «Sikstin madonnasi», asarlar yarata oldi

1606—1669 Gollandiyalik mashhur rassom Remb­randt yaratgan asarlar ic­hida eng mashhuri «Adashgan o‘g‘ilning qaytishi» rasmi edi.

(1475—1564) Mikelanjelo Buonar­roti haykaltarosh «David» edi.

XVI—XVII asrlarda Bu davrda fizika va astronomiya fanlari taraqqiyotiga ulkan hissa qo‘shgan buyuk olimlar ilm-fan taraqqiyotida katta yutuqlarga erishildi.

(1473— 1543), Nikolay Kopernik «Osmon jismlarining aylanishi haqida» nomli kitobida bayon etdi

(1548—1600) Jordano Bruno «Nola falsafasi» deb atadi qarashlarini

(1564— 1642) Galileo Galiley

1543-yilda chop etilgan «Osmon jism- larining aylanishi haqida» nomli kitobida bayon etdi.

1600-yil 17-fevral kuni Rim shahrida erkinlik va hurfikrlik dushmani inkvizitsiya hukmi bilan ita­liyalik faylasuf, astronom va shoir Jordano Bruno o‘limga hukm qilindi

(1564—1642) G. Galiley buyuk astronom edi. U osmon jismlarini kuzatuvchi asbob — teleskopni yaratdi va shu teleskop bilan osmonni kuzatgan Yev- ropaning birinchi olimi edi.

XVII asrda Jon Lokk ilgari surgan g‘oyalar keyingi asr faylasuflariga kuchli ta’sir ko‘rsatdi.

XVI—XVII asrlar yangi ixtirolar davri ham bo‘ldi

XVI asrdan boshlab odamlar suv va shamoldan energiyaning manbayi sifatida yanada kengroq foydalana boshladilar.

XVI sardan shaxta konlari chuqurligi 200 metrdan 800 metrgacha yetgan edi.

XVI asrda ruda portlatish yo‘li bilan olina boshlandi.

XVI asr Angliya uchun muvaffaqiyatli yakunlandi.

1600-yilda Londonda birja ochildi.

1625—1649 yil Karl I qirolligi davrida ham vaziyat o‘zgarmadi.

1628-yilda parlament «Huquqlar to‘g‘risidagi bill» va «Huquqlar to‘g‘risidagi petitsiya»ni qabul qildi.

1640-yilning 3-noyabrida parlament ish boshladi.

1642-yilda Karl I bilan parlament o‘rtasida uzil kesil ajralish ro‘y berdi.

1642-yilning yozida Angliyada fuqarolar urushi boshlandi.

1645- yilning 14-iyunida Neyzbi qishlog‘i yaqinidagi hal qiluvchi jangda qirol qo‘shini tor-mor etildi.

1646-yilda qirol yashiringan Oksfordning taslim bo‘lishi bilan fu qarolar urushi tugadi.

1649-yilda parlament qirollik hokimiyatini «keraksiz, xalq farovonligi uchun zararli va xavfli» deb hisoblab, uni bekor qildi.

1649-yil 19-may kuni esa Angliya Respublika deb e’lon qilindi.

1649-yilda Irlandiyani, biroz fursatdan so‘ng Shotlandiyani bosib oldi.

1653-yilda hukmron tabaqaning xohish-istagi bilan Krom­vel «Ozod davlat Angliya, Shotlandiya va Irlandiyaning Lord- protektori» deb e’lon qilindi.

1654-yilda dengiz savdosidagi asosiy raqib — Gollandiyaning mag‘lubiyatga uchratilishi, keyinchalik Ispaniya ustidan ham g‘alaba qozondi.
1658-yilda Kromvel vafot etdi.

1660-yilda monarxiya qayta tiklandi. Taxtga qatl etilgan qirol Karl I ning o‘g‘li Karl II o‘tqazildi.

1685-yilda uning o‘rnini egallagan ukasi Yakov II esa mam­lakatda katolik dinini tiklashga kirishdi.

1688-yilda Vilgelm III o‘z qo‘shini bilan Londonga kirib keldi va Angliya taxtiga o‘tqazildi.

XVIII asrda Angliya cheklangan monarxiya davlati edi Parlamentning Jamoa palatasida tori va vigilar partiyalari faoliyat ko‘rsatgan.

1707-yilda parlament Angliya va Shotlandiya o‘rtasidagi uniyani qonunlashtirdi.

1716-yilda Buyuk Britaniyaning parlament vakolati 6 yillik etib belgilandi.

1701—1714 Fransiya biln Buyuk Britaniya uchun foydali sulh tuzi- lishi bilan yakunlandi. Unga ko‘ra, Gibraltar Buyuk Britaniyaga o‘tdi.

XVII—XVIII asrlarda Shimoliy Amerikada 13 ta mustam laka shtatlari tuzildi va ular qirol tayinlagan gubernatorlar tomonidan boshqarildi.

1763-yilda Fransiya Kanadadan ham siqib chiqarildi. Ayni paytda Hindistonning bir qismi ham Buyuk Britaniyaning mustamlakasiga aylantirildi.

XVIII asr o‘rtalarida Buyuk Britaniyada shunday to‘ntarish yuz berishi uchun barcha shart-sharoitlar mavjud edi.

XVIII asrning ikkinchi yarmidan Sanoat to‘ntarishi dastlab to‘qimachilik sohasida boshlandi.

1733-yilda mexanik va to‘quvchi Jon Keyning to‘quv dastgohini ixtiro qilishi birinchi akssadosi bo‘ldi.

1765-yilda Jeyms Xargrivs yigirilgan ip tanqisligi hal etdi. U bir yo‘la 15—18 yigirgich ishlaydigan mexanik urchuq ixtiro qildi. Bu ixtironi qizining nomi bilan «Jenni» deb atadi.


1767-yilda duradgor Xeys tomonidan charxpalak bilan harakatga keltiriladigan yigiruv mashinasi yaratildi.

1774-yilda Jon Uilkinson cho‘yan bo‘lagi markazidan o‘q chiqadigan teshik ochishga imkon beruvchi tokarlik dastgohi ixtiro qildi. Bu ixtiro zamonaviy to‘p yasashga ham xizmat qildi.

1775-yilda Jeyms Uatt tomonidan bug‘ mashinasining yaratilishi fabrika ishlab chiqarishining yanada rivojlanishiga olib keldi.

1779-yilda dunyoda birinchi cho‘yan ko‘prik qurildi. Ko‘p- rikning qismlari bir-biriga birinchi marta boltlar bilan ulandi.

1784-yilda T. Modslining tokarlik dastgohini ixtiro qilishi nihoyatda katta ahamiyatga ega bo‘ldi.

XVIII asrning o‘rtalaridan boshlab Buyuk Britaniyaning mustamlakasi bo‘lgan Shimoliy Amerikada yagona ichki bozor shakllana boshladi, savdo aloqalari rivojlandi.

1763-yilda qirol mustamlakalardagi yevropaliklarning Amerika g‘arbiga siljishini taqiqlovchi qaror chiqardi.

1765-yilda amerikalik inglizlar Buyuk Britaniyaning mus- tamlakachilik siyosatiga qarshi kurashish maqsadida «Ozodlik farzandlari» deb ataluvchi tashkilot tuzdilar.

1774-yilda 13 shtat vakillari Filadelfiya shahrida I Kontinental Kongressga yig‘i lishdi.

1775- yilda qirol qo‘shinlari Kongressga qarshi urush harakatlarini boshladi

1732—1799 - virginiyalik polkovnik Joij Vashingtonni Amerika Qurolli Kuch- larining Bosh qo‘mondoni etib tayin- ladilar.

1776-yilda Kongress Buyuk Britaniyadan ajralishga va mustaqil davlat tuzishga chaqiruvchi qaror qabul qildi.

1776-yilning 4-iyulida e’lon qilingan bu hujjat «Mustaqillik Deklaratsiyasi» deb ataldi.

1776-yilda Benjamin Franklin Fransiyaga elchi sifa­tida jo‘natildi.

1783-yilda AQSH va Buyuk Britaniya o‘rtasida tinchlik shartnomasi imzolandi.

1787-yilda AQSH Konstitutsiyasi qabul qi­lindi.

1789-yilda Joij Vashington AQSHning birinchi Prezidenti etib saylandi.

XVIII asr oxirlarida ham Fransiyada hamon o‘rta asr feodal tartiblari hukm surardi.

XVIII asr oxirida ham Fransiyada hali sanoat to‘ntarishi ro‘y bermagan edi.

XVIII asr oxirlarida Fransiya tashqi siyosatda ham muvaffaqiyatsizlikka uchradi

1789-yilda Qirol Lyu­dovik XVI General shtatlar- ni chaqirdi.

1789-yilda 9-iyulda Milliy Kengash 9-iyulda deb e’lon qilindi.

1789-yilda 14-iyul kuni esa Fransiya mutlaq monar-xiyasining tayanchi Bastiliya (davlat qamoqxonasi) egallandi.

1789-yilning 26-avgustida Ta’sis majlisi yana bir muhim hujjat — «Inson va fuqaro huquqlari Deklaratsiyasi»ni qabul qildi.

1791-yilda Fransiya tarixida birinchi marta mamlakat Konstitutsiyasi qabul qilindi.

1792-yilda Qonun chiqaruvchi Majlis «Vatan xavf ostida» chaqirig‘i bilan xalqqa murojaat qildi. Jirondachilar mamlakat mudofaasini uyushtira olmadilar.

1792-yil 10-avgust kuni esa Parijda qurolli qo‘zg‘olon boshlandi. Bunday sha­roitda parlament qirolni hokimiyatdan mahrum etish va yangi parlament — Milliy Konventga saylov o‘tkazish haqida qaror qabul qilishga majbur bo‘ldi. Lyudovik XVI esa hibsga olindi.

1792-yilning 10-avgustida Fransiyada monarxiya ag‘darib tashlandi.