|
Qo‘lingizdagi VIII sinf «Jahon tarixi» darsligi sizni xorijiy davlatlarning XVI—XIX asrning 60-yillari tarixi bilan tanish- tiradi.
Olimlar insoniyat tarixining XVI asrdan boshlanadigan davriga «Yangi tarix» deb nom berganlar.
XVI asrdan boshlangan bu o‘zgarishlar natijasida dastlab G‘arbiy Yevropa va Shimoliy Amerikada shakllangan yangi jamiyatni kapitalistik jamiyat deb atay boshladilar.
XVI—XVII asrlardan boshlab Sharq mamlakatlarida transport vositalari (kemalar, portlar, yo‘llar, kanallar qurilishi) va kommunikatsiya tizimining (kitob chop qilish, savodxonlik darajasi) rivojlanish sur’atlari G‘arb mamlakatlariga nisbatan pasaydi;
XV asr oxiri — XVII asr o‘rtalarida «Buyuk geografik kashfiyotlar» atamasi yevropalik sayyohlar tomonidan amalga oshi- rilgan yirik geografik kashfiyotlarga nisbatan qo‘llaniladi. Geografik kashfiyotlar esa odamlar uchun shu vaqtgacha noma’lum bo‘lgan yangi yerlarning qidirib topilishidir.
XV asr oxiridan boshlab quyidagi omillar buyuk geografik kash- fiyotlarning amalga oshirilishiga sabab bo‘ldi.
XV asr oxiri — XVI asr boshlariga kelib, Yevropada tovar ishlab chiqarish yuqori sur’atlarda o‘sa bosh- ladi. Bu esa xomashyoga bo‘lgan talabni oshirib yubordi.
(1451—1506) yillar asli Genuyalik, admiral Xristofor Kolumb edi.
1492-yilning 6-avgust kuni X. Kolumb 3 ta kemada birinchi ekspeditsiyasini boshladi.
1492-yil 12-oktabr kuni X. Kolumb ekspeditsiyasi a’zolari Karib dengizidagi orollardan biriga kelib tushdi.
dunyo xaritasini tuzgan XV asr olimlari, xususan, P. Toskanellining xatosi tufayli yuz berdi. Chunki P. Toskanelli yerning ekvator bo‘ylab uzunligini aniqlashda 12 ming kilometrga adashgan edi.
(1454—1512) yillar Italiya dengizchisi va astronomi Amerigo Vespuchchi
1499—1501 yillar Amerigo Vespuchchi -yillarda portugaliyaliklar ekspeditsiyasi tarkibida Braziliya qirg‘oqlarini tekshirdi.
1507-yilda lotaringiyalik xaritashunos olim M.Valdzemuller Kolumb kashf etgan yangi qit’ani Amerigo Vespuchchi sharafiga Amerika deb atashni taklif etdi.
1515-yilda Yangi Dunyo «Amerika» deb atalgan birinchi globus Germaniyada yaratildi
1498- yilda Ispaniyadan dengiz sayohatiga chiqqan portugaliyalik Vasko da Gama Atlantika okeani orqali Hindistonga boriladigan dengiz yo‘lini kashf etdi.
1519- 1522- yilda Ispaniyadan sayohatga chiqqan dengizchi Magellan (asli portugaliyalik) Amerika qit’asini aylanib o‘tib, Hindistonga boradigan dengiz yo‘lini ochdi.
1519- 1522-yillarda dunyoni aylanib suzish nihoyasiga yetkazildi.
. 1605-yilda L.V. Torres boshchiligidagi ekspeditsiya Avstraliyani kashf etdi.
1512-yilda Ispaniya qiroli mahalliy hindularni qulga aylantirishni taqiqlovchi qonun chiqargan
1510-yildan boshlab konkista siyosatini yurita boshladilar.
XVII asrning o‘rtalarigacha konkista siyosatini davom etdi.
asrning birinchi yarmida Kolumbiya, Ekvador, Peru va Boliviya, keyinchalik esa Chili hamda Argentina hududlari zabt etildi.
1679-yilda Ispaniya Amerika sivilizatsiyasining markazi bo‘lgan Mayya davlati (bugungi Meksika) hududlarini to‘la bo‘ysundirdi.
1529-yilda Ispaniya Filippin orollari ustidan ham o‘z hokimiyatini o‘rnatdi.
1500-yili Portugaliya dengiz sayyohi Kabral Braziliyani kashf etdi va uni Portugaliya qi rolining mulki, deb e’lon qildi.
1588-yilda Angliya — Ispaniya o‘rtasidagi urush bo’ldi.
XVII asr boshlarida Angliya endi mustamlakalarni bosib olishga kirishdi va Shimoliy Amerikani egallay boshladi bu yerda birinchi mustamlaka — Virginiyaga asos solindi.
1600-yilda tuzilgan «Ost-Indiya» kompaniyasi tuzuldi
XVII asr o‘rtalariga kelib savdogar (negosiant) va bank egalari buijuaziyaning yuqori qatlamiga aylandilar.
XVI—XVII asrlarda butun aholining katta qismini dehqonlar tashkil etardi.
XVI—XVII asrlarda savdo va tadbirkorlikning markazi bo‘lgan shaharlarning rivojlanishi davom etdi.
XVII asrdan boshlab usti yopiq bozorlar qurilishi keng avj oldi. Bunday bozorlarning eng kattasi Parij va London shahar larida qurilgan.
XVI asrga kelib manufaktura ishlab chiqarishi Angliya va Gollandiyada xo‘jalikning asosiy shakliga aylandi. Fransiyada esa rivojlanish bosqichiga kirdi.
— XVI asrda katolik cherkovini isloh qilish maqsadida Reformatsiya Germaniyada bo‘lib o‘tgan va XVII asrning birinchi yarmida G‘arbiy Yevropaning qator davlatlariga ham yoyilgan ijtimoiy harakat edi.
XVI asr boshlarida ham katolik cherkovi qudratli edi
XVI asrda Angliya va Fransiya qirollari mutlaq hokimiyatga ega bo‘lib olgan bo‘lsalar, Germaniyada siyosiy tarqoqlik hukm surardi.
1517-yilda Martin Lyuter Germaniya aholisining katolik cherkovini isloh (reforma) qilishni talab qilib chiqishidan boshlandi.
1517-yili cherkov eshigiga dindorlarga qarata yozgan o‘zining mashhur «95 tezis» deb atalgan xitobnomasini yopish tirib qo‘ydi.
1524-yilda Tomas Myunser Germaniyada yer egalarining zulmiga qarshi urushiga aylanib ketdi. qo‘zg‘olonning yetakchisi ruhoniy edi.
1526-yilda Germaniya Reyxstagi lyuterchi-knyazlar talabi bilan har bir nemis knyazi o‘zi va fuqarosi uchun xohlagan dinni tanlash huquqiga ega ekanligi to‘g‘risida qaror qabul qildi.
5 nafar knyazi protest (norozilik) bildirishdi.
. 1555- yilda Protestant knyazlar Rim Papasi bilan bitim tuzishga muvaffaq bo‘ldilar.
(1509—1547) qirol Genrix VIII Tyudor hali ham mustaqilligini saqlab qolgan ayrim shimoliy grafliklar va Uelsga yurish qilib, butun mamlakatni birlashtirdi.
XVI asr Tyudorlar sulolasi asri bo‘ldi.
(1553—1558) Genrix VIII ning qizi Mariya o‘z hukmronligi davrida kontrreformatsiya o‘tkazishga urindi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
