Yil O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jaligi instituti

Akustik birliklar
Tovushni ikki nuqtai nazardan xarakterlash mumkin.
a) Tovush fizik hodisa sifatida, ya’ni elastik muhit zarralari tebranishlarining to‘lqinsimon tarqalishidan iborat deb qaralganda u tovush bosimi, tovush intensivligi va tovush energiyasining zichligi kattaliklari orqali xarakterlanadi.
b) Agar tovushni eshitish a’zomizga taassuot beruvchi ta’sir sifatida, ya’ni fiziologik hodisa sifatida aniqlasak, u bosim darajasi, balandlik darajasi va chastota intervali kattaliklari orqali xarakterlanadi.
Birinchi gruppaga kiruvchi kattaliklar birliklari SI tizimda asosiy akustik birliklar qilib olingan. Ikkinchi gruppa kattaliklari esa tizimdan tashqari birliklarda o‘lchanadi.

25. 
    Tovush bosimi birligi. Gaz yoki suyuq muhitdan tovush to‘lqinlari o‘tayotganda ularda yuzaga keladigan qo‘shimcha bosim deb ataladi. Tovush bosimi o‘zgaruvchan kattalik bo‘lib, tovush to‘lqinlarining chastotasiga teng chastota bilan o‘zgarib turadi. Muhitning muayyan nuqtasida r bosim bir davr ichida maksimal qiymatdan nolgacha o‘zgaradi, ya’ni
    

_{ } (1)
bunda _{ } - maksimal tovush bosimi (bosim amplitudasi) bo‘lib,
_{ } (2)
ifodadan aniqlanadi, bunda _{ } - siklik chastota, a – tovush tezligi, _{ } - muhitning zichligi, _{ } - muhit zarrachasining tebranish amplitudasi.
(2) ifodada _{ }, a_{ }, _{ }, A_{ }1m db olsak, SI tizimda
1 tovush bosimi birligi = _{ }. Bu birlik kvadrat metrda nyuton deyiladi va bosimning MKS tizimdagi birligiga mos keladi.

26. 
    Tovush intensivligi birligi. Tovush to‘lqinining tarqalish yo‘nalishiga tik bo‘lgan 1_{ } yuz orqali vaqt birligida o‘tadigan tovush energiyasi miqdori tovush intensivligi deyiladi.
    

Tovush intensivligi I ning birligini
_{ } (3)
ifodadan aniqlash mumkin, W – tovushning tarqalish yo‘nalishiga tik bo‘lgan s yuzdan t vaqt ichida o‘tadigan tovush energiyasi miqdoridir.
(3) da W=1 j, s=1 _{ }, t=1sek desak, SI tizimda
1 tovush intensivligi birligi =_{ }.
Bu birlik kvadrat metrda vatt deyiladi.
Kvadrat metrda vatt shunday tovush intensivligiki, bunda tovushning tarqalish yo‘nalishiga tik bo‘lgan 1_{ } yuz orqali 1 sekundda 1 j energiya o‘tadi.

27.