Yeryong’oq (Xitoy yong’og’i) qimmatli moyli va oziq-ovqat o’simligidir. Bugungi kunda dunyoda aholining oziq-ovqat mahsulotlariga bo’lgan ehtiyojini qondirishda moyli ekinlar, jumladan, yeryong’oq

II. TEXNOLOGIK QISM
2.1.Yog’-moy sanoatining paydo bo’lishi va rivojlanishi tarixi
Moyli o’simliklarni madaniylashtirish va ulardan moy olish odamzot jamiyatining qadim davrilarga to’g’ri keladi. Bu davrda tabiat yetishtirib berayotgan hayvonat olami va o’simlik dunyosi odamlarini istemol ta’minotini qoniqtira olmay qoldi. Bunday xol odam va tabiat o’rtasidagi o’zaro ziddiyatlarni kuchaytirib yuboradi. Ziddiyatlarni hal qilish ishlab chiqarish xo’jaliklarini paydo bo’lishida katta iqtisodiy burilish yasalishiga sabab bo’ldi. Jamoalar oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish maqsadida moyli ekinlarni ham o’zlashtira boshlashdi.
Misr piramidalari va mozorlarini qazish paytlarida sopol idishlarda yog’li mahsulotlar, xususan palьma moylari va ularning parchalinish mahsuli palьmitin kislotasi topilgan. Tarixchilarning guvoxlik berishlaricha Nil daryosining vohasida qadimgi misliklar eramizdan 2 ming yil oldinroq poyasidan tola va urug’idan moy olish uchun zig’ir o’simligini ekib yetishtirilgan. Misr papuruslarida, eramizgacha bo’lgan 259 yilga mansub aniq yozuvlarda, presslash yo’li bilan zig’ir, kunjut, kanakunjut urug’laridan moy olinganligi to’g’risida ma’lumotlar berilgan. Presslash yo’li bilan Gretsiyada o’simlik moylari olinganligi to’g’risida Gerodot (eramizdan avval V - asr) ning yozuvlarida ham eslatib o’tilgan.
Qadim zamonlardan beri Rossiya va O’rta Osiyo moyli o’simlik xom-ashyosini yetishtirish bo’yicha Yevropa va Osiyoda birinchi o’rini egallab kelgan. Tola – moyli urug’lar: zig’ir va kanop va paxta chigiti (O’rta Osiyo xududlari uchun) asosiy mahsulot hisoblangan. Qadimgi Rus va O’rta Osiyoda XIV asrdan boshlab tola va ozuqa moyi olish uchun zig’irchilik keng tarqalgan.
Zig’ir bilan bir qatorda Rossiyada kanop urug’i ham tola, ham moy olish uchun yetishtirila boshlangan. XVIII asr oxirlarida Rossiyada xantal urug’i yetishtirish tez rivojlana boshlanadi. Ammo yuqori sifatli o’simlik moylari bilan aholini ta’minlash kungaboqar urug’i o’zlashtirilgandan so’ng hal bo’ladi.
Kungaboqar Yevropaga Janubiy Amerika va Meksikadan keltirilgan. U XVI asr boshlarida Ispaniyada o’zlashtirilgan, keyinchalik SHarqda tarqala boshlangan. Rossiyada kungaboqar XVIII asrda paydo bo’lgan va uzoq muddat dekorativ o’simlik sifatida madaniylashtirilgan.
Moy olish uchun kungaboqarni Rossiyada yetishtirish 1829 yilga to’g’ri keladi. Aynan Voronej guberniyasida uni moy olish uchun eka boshlashgan.
XIX-asr oxirlarida jinlash mashinalar qo’llanilishi paxtachilikni, to’qimachilik sanoati uchun xom-ashyo bazasini va paxta moyi olishni yanada rivojlanishiga olib keldi. 1913 yilda chigit hosilining miqdori 174 ming tonnaga yetdi.
Birinchi moy zavodlari 1883-84 yillari Qo’qonda, keyin 1893 y. Kattaqo’rg’onda, 1922 y. Yangiyo’l shaxrida va 1930 y. Farg’onada 24 gidropressli zavod qurildi. 1936 yilda ekstraktsiya metodi bilan chigitni qayta ishlaydigan tsex Kattaqo’rg’onda ishga tushirildi.