Yengil sanoat jihozlarini

I bob. YENGIL SANOAT ЛXOZLARINING
MUSTAHKAMLIGI
1.1. Mashinalarning mustahkamlik
ko^rsatkichlari
Bugungikundafanvatexnikaning jadalrivojlanibborishi idilabchiqa- 
rilayotgan zamonaviy mashinalar sifatiga katta talab qo‘ymoqda,
Mashmanmgsifetideganda,unmg foydalanishuchun yaroqlilikdar^asi 
tushimiladi.
Наг bir yangi texnologik jihoz uning qanchalik sifatli ekanini 
ko‘rsatadigan - ishga yaroqiilik, mustahkamlik va chidamlilik 
ко ‘ rsatkichlariga egadir.
Qiidamlilikdeganda,mashinaningbuzilgunga yokisifetbo‘yichakafo- 
lat muddad tugagunga qadar undan uzluksiz foydalanishga yaroqliligi tushu- 
niladi.
Mashinaning mustahkamligi deganda, uning bajariladigan vazifalami 
beigilangan sifat darajasida texnik xizmat ko‘rsatish, ta’miriash va tashish 
shartlariga mos tarzda bajarish xususiyati tushuniladi.
Mashinaning ishga yaroqliligi deganda, uning beigilangan vazifani 
me’yoriy-texnik hujjatlar, texnik shart va andozalarga qo‘yilgan talablari 
darajasida to‘liq bajarishi tushuniladi. Bu ko‘rsatkichlarga, misol qilib 
mashinaning quwati, bosh valning aylanish chastotasi, unumdorligj, sifati 
va boshqako‘rsatkichlarini ko‘rsatish mumkin.
Mashinaning nosozligi deganda, uning texnik shart talablarining biror- 
tasiga ham javob bemiaydigan holati tushuniladi. Biroq hamma nosozliklar 
ham ishga yaroqiihkning yo‘qolishigaolibkelmaydi. Masalan, mashina­
ning bo‘yalgan qismidagi bo‘yoq zararlansa, u nosoz deb hisoblanadi, le- 
kin ishga yaroqliligini yo‘qotmaydi. Agar nosozlik mashina ish qobiliyati- 
ning buzilishiga sabab bo‘ Isa, unda bu mashinaning to‘xtab qolganini bildiradi.
To‘xtab qolish deganda, mashina yoki mexanizmning ish qobiliyatini 
to‘liq yoki qismanyo‘qotgan paytdagi holati tushuniladi.
Mashinaning b^argan ishi bu uning ma’lum muddat ishlashi yoki ish 
hajmi bo‘lib, vaqt, sarflanadigan quwat, mahsulot soni va boshqa mezon- 
lar bilan o‘ Ichanadi.

---

Mashinaning texnik tavsifida ko‘rsatilgan foydalanish muddati tuga* 
gimga qadar bajargan ishi iming resursi deyiladi.
Mashinaning ta’mirlashga yaroqliligi - iming ishlamay qolishi hamda 
nuqsonlarini texnikxizmatko‘rsatishvata’mirIashyo‘libiIan aniqlashva 
bartarafetishimkoniborligini bildiradi.
Mustahkamlikning ko‘rsatib o‘tilgan aniq bir shakli mashina sifatiga 
o‘zgachata’sirqiladi. Shubhasiz, mashinalamingmustahkamligini oshirish, 
isMatiladigan mashinalar sonini oshirishga olib keladi.
Mashinaning saqIanuvchanligi-uningo‘zishko‘rsatkichlarini saqlashi 
va saqlanish muddati davomida va bu muddat tugagandan so‘ng ham tex­
nik shartlardako‘rsatilgan qiymatlarda saqlanib turish xususiyatidir.
Yengil sanoat korxonaiari jihozlarining mustahkamligi qisman joriy 
to‘xtab qolishlar bilan, shimingdek, detallar yeyiiishi natijasida to‘xtab qo- 
lishlar tufayli aniqlanadi. Joriy to‘xtab qolishlami bartarafetishjihozlarga 
texnik xizmatko‘rsatishning elementlaridan biri hisoblanadi. To‘iiq to‘xtab 
qolishlar mashina ish qobiliyatining yo‘qolishiga olib keladi va kapital ta’mir 
o‘tkazish zaruratini tug‘diradi.
Tasodifiyto‘xtab qolishlar yangi mashina vaavtmotalarda ayniqsa 
kamdan-kam uchraydi. Yaqinda o‘matilgan yangi uskunalaming birinchi 
to‘xtab qolishi ulaming konstruksiyalari sifati va tayyorlash texnologiyasi 
amalda qanday ekanini ko‘rsatadi.
Texnik foydalanish koeffitsienti mashina ishining asosiy sifat 
ko‘rsatkichlaridan biri hisoblanadi. Texnik foydalanish koeffitsienti (K^ j.) 
quyidagi tenglikorqali aniqlanadi.
K . =
Bu yerda tj^ - k o ‘rib o‘tilayotgan davrda mashinaning bajargan ishi 
yig‘indisi; t^ - shu davr ichidata’mirlash uchun sarflangan vaqt yig‘indisi; 
shu davr ichida texnik xizmat ko‘ rsatish uchun sarflangan vaqt yig‘ indisi.