Yarim o'tkazgichli tranzistorlarni o'qitishda zinama-zina metodikasidan foylanish

2.1-rasm
II bob Yarim o'tkazgichli tranzistorlar. 2.3Yarim o’tkazgichli qurilmalarning vazifalari
Yarimoʻtkazgichli asboblar — yarim oʻtkazgichlar yuz beradigan elektron jarayonlar asosida ishlaydigan elektron asboblar. Elektronikada turli signallarni oʻzgartirishda, energetikada esa bir turdagi energiyani boshqa turdagi energiyaga aylantirishda qoʻllaniladi. Vazifasi, ishlash tarzi, materiali, tuzilishi va texnologiyasi, ishlatilish sohasiga qarabtasniflanadi: elektr kattaliklarini ikkinchi elektr kattaliklariga oʻzgartiradigan elektr oʻzgartirgich asboblar (diod, tranzistor, tiristor va

17

2.2-rasm
boshqalar); yorugʻlik signallarini elektr signallariga va aksincha aylantiruvchi optoelektron asboblar (optron, fotorezistor, fotodiod, fototranzistor, fototiristor, yarim oʻtkazgichli lazer, yorugʻlik tarqatuvchi diod va boshqalar); issiqlik energiyasini elektr energiyasiga va, aksincha, aylantiruvchi termoelektr asboblar (termoelement, termoelektr generator, quyosh batareyasi, termistor va boshqalar); magnitoelektr asboblar; pyezoelektr va tenzometrik asboblar va h.k. Integral sxemalar (elektr oʻzgartiruvchi va optoelektronli boʻlishi mumkin) ayrim sinfga kiradi. Yarim oʻtkazgichli asboblar yarim oʻtkazgich materialga qarab, germaniyli, kremniyli va h.k. boʻlishi mumkin. Tuzilishi va texnologik alomatiga koʻra, Yarim oʻtkazgichli asboblar nuqtali va yassi xillarga, ishlatilish sohasiga qarab, yuqori chastotali, yuqori voltli, impulsli va boshqalarga ajraladi.
18
II bob Yarim o'tkazgichli tranzistorlar . 2.4 Mavzu yuzasidan savol va javoblar
1.O'tkazgich deb nimaga aytiladi?
a) Elektr o'tkazuvchanligi yuqori bo'lgan modda yoki jismga
b)Elektr o'tkazuvchanligi past bo'lgan modda yoki jismga
c)Elektir o’tkazmaydigan modda
2. 1-tur o'tkazgichlarga misol keltiring.
a) erkin elektronlar soni nihoyatda ko'p bo'lgan mis, alyuminiy kabi materiallar.
b)erkin elektronlar soni nihoyatda ko'p bo'lgan bo’r, rux kabi materiallar
c) Temir , koblt kabi materiallar
3. Tranzistor nima?
a)Garmonik tebranishlarni nazorat qiluvchi asbob
b) Elektr tebranishlarni kuchaytirish, generatsiyalash va o'zgartirish uchun mo'ljallangan 3 elektrodli yarim o'tkazgich asbob hamda mikroelektronika qurilmalarining asosiy elementi.
c) Elektir energiyasini o’lchovchi asbob
4. Tranzistorlar tuzilishi, ishlash prinsipi va parametrlariga ko'ra nechta sinfga ajratiladi?
a) 3 ta: bipolyar, elektiron va maydoniy
b) 1 ta: bipolyar
c) 2 ta: bipolyar va maydoniy
5. Bipolyar tranzistorlarda qanday yarim o'tkazgichlar ishladila?
a)r-tip va n-tipli o'tkazuvchanlikka ega bo'lgan yarim o'tkazgichlar ishladila.
b) p-tip va n-tipli o'tkazuvchanlikka ega bo'lgan yarim o'tkazgichlar ishladila.
c) r-tipli o'tkazuvchanlikka ega bo'lgan yarim o'tkazgichlar ishladila.

19
6. Raqamli texnikada asosan qanday tranzistorlar ishlatiladi?

a) Maydoniy tranzistorlar
b)bipolyar
c) elektronli
7. Nechanchi yilda tranzistor effektini tadqiq qilgani uchun William Shockley, John Bardeen va Walter Brattain fizika bo'yicha Nobel mukofoti bilan taqdirlanishgan?
a) 1955-yilda
b) 1956-yilda
c) 1959-yilda
8. Tranzistorlarning vakumli triodlarga nisbatan afzalliklari nimalardan iborat?
a)Ularda eng asosiy haroratga o'ta sezgirligidadir
b) Gabarit o'lchamlarining kattaligi
c) Gabarit o'lchamlarining kichikligi, F.I.K.ning yuqoriligi, xizmat muddatining uzunligi, vakum hosil qilishga muxtojmasligi, lampa o'rnatiladigan uyaning kerak emasligi va shunga o'xshashlar.
9. Tranzistorlarning kamchiligi?
a)Vakum hosil qilishga muxtojligi
b) Ularda eng asosiy kamchiligi haroratga o'ta sezgirligidadir.
c) Lampa o'rnatiladigan uyaning kerakligi

20

No	1	2	3	4	5	6	7	8	9
Javob	a	a	b	c	b	a	b	c	b
Ball

21

O’zbekcha	Inglizcha	Ruscha
yarim o'tkazgich	semiconductor	полупроводник
fotorezistor	photorezistor	фоторезистор
o'tkazgichli lazer	conduction laser	кондуктивный лазер
dielektrik	dielectric	диэлектрик
optron	optocouple	оптопара
tranzistor	tranzistor	транзистор
uzaytirgich extender	extender	удлинитель
nur	light	легкий
harorat	temperature	температура