«yangiyul poligraph service»

64
XATARLI UCHRASHUV
Pirimqul Qodirov
Urush vaqti edi. Biz Turkiston tizma tog‘ining eta
-
gida, shahardan yigirma besh chaqirim naridagi kichki
-
na qishloqda turar edik. Harbiy xizmatdagi akamning 
xotini qish kunlarida qattiq betob bo‘lib qoldi-yu, sha
-
hardan oyimni chaqirib keling, deb iltimos qildi.
U vaqtlarda mashina juda kam, ot-ulov xo‘jalik ishi 
bilan band edi. Men piyoda yo‘lga chiqdim.
Ancha yo‘l yurdim. Yog‘ib turgan qor pardasi orti
-
dan uch-to‘rt g‘amgin chordevorlar ko‘rindi. Ulardan na-
rida qurib qolgan bir hovuz ham bor. Shunga yetsam 
yo‘lning yarmi qoladi.
Atrof biyday dala. Bir vaqt yo‘lning chap tomoni
-
da qandaydir sharpa sezganday bo‘ldim. Durustroq 
qa rasam, mendan yuz qadamcha narida ikkita kul
-
rang jonivor turibdi. Men avval ularni it deb o‘yla
-
dim. Shu atrofda yo yilib yurgan qo‘y qo‘rasi bordir 
deb, yon-ve rimga alangladim. Lekin ko‘z ilg‘aydigan 
joyda bironta qo‘y yoki poda ko‘rinmas edi. Meni 
sergaklanib kuzata yotgan haligi kulrang jonivorlar it 
emas edi. Men ular ning bo‘ri ekanligini tushundim-u,
etim junjikib ketdi. Bir lahza o‘zimni yo‘ qotib qo‘ydim. 
Keyin sal hu shimni yig‘ishtirib qa ra sam, oyoq larim go‘-
yo o‘zidan o‘zi yurib ket yapti. To‘x tashga ham, jadal
-
lashga ham, avzo yimni o‘zgartirishga ham, hatto bo‘ri
-
larga yana bir qarashga ham jur’at yo‘q. To‘g‘riga 
qarab avvalgiday yurib ketyapman-u, butun vujudim bi
-
lan bo‘rilar tomonga quloq solaman. Menga qarab ke-
lishsa, shitiri eshitiladi-ku, deyman.
http://eduportal.uz

---

65
Kishining qo‘rqqanini sezsa, jur’atsiz kuchuk ham 
hujum qiladi, men buni yaxshi bilar edim. Shuning 
uchun yuragim vahimadan uvushib ketayotgan bo‘lsa 
ham boyagiday shoshilmay, bo‘rilarni ko‘rmaganday 
bir maromda yurib borardim. Bir jihatdan hozir menga 
osonrog‘i shu edi.
Chunki avzoyimni o‘zgartirsam, masalan, chopsam, 
bo‘rilar ham orqamdan chopadiganday tuyular edi. Men 
esa hammadan ham shuni istamas edim.
Avvalgiday shoshilmay yurib ketyapman. Yo‘l keng, 
oyog‘im tagidagi qor juda mayin. Biroq men o‘tkir qi-
lichning ensiz tig‘ida yurib borayotgandayman. Yura-
gimni hovuchlab nuqul ortga quloq solaman.
Shu ahvolda qancha yo‘l bosganimni bilmayman. 
Shunda: «Qochsam, quvadi!» — degan vahimali o‘y 
meni yana qochishdan tutib qoldi...
Narigi qishloqqa yetib, endi qutuldim deganda bir-
dan bo‘shashib ketdim. Xuddi o‘n kun yo‘l yurganday 
charchab, qorga o‘tirib qoldim. Ichim kuyib, og‘zim 
qaq rab, taxir bo‘lib ketgan edi...
http://eduportal.uz

---

66
Kelinoyim tuzalib ketdi. Keyin akam urushdan yarador 
bo‘lib qaytib keldi. Biz sirdosh aka-ukalardan edik. Bir kun 
men yerga qarab, uyalib, bo‘rilar bilan qanday uchrash
-
ganimni akamga aytib berdim. Akam mendan kuladi deb 
o‘ylagan edim. Yo‘q, sekin boshimni ko‘tarib qarasam, 
menga jim tikilib turibdi. Ko‘zlari zavq langanday yonyapti. 
— Qo‘rqoq bo‘lganingda, aqlingni yo‘qotib qochar 
eding. Ana unda bo‘rilar seni sog‘ qo‘ymas edi. Urush
-
da ham kim aqlini yo‘qotib qochsa, o‘q avval o‘shanga 
tegadi. Hamma gap aql bilan irodada, — dedi akam.
1. Bola bo‘rilardan nima uchun qochmadi?
2. Akasining: «Hamma gap aql bilan irodada», — degan 
gapini siz qanday tushunasiz?
3. Hikoyaning «Xatarli uchrashuv» deb nomlanishini 
izohlang.
CHANG‘I
Muratboy Nizanov
Erpo‘lat onasi bilan shahardan chang‘i olib qaytdi. 
Ko‘chalari muyulishida futbol o‘ynayotgan bolalar o‘yin
-
larini to‘xtatib peshvoz chiqishdi.
— Qayoqdan olding?
— Shahardan.
— Chang‘i uchishni bilasanmi?
— Albatta.
Erpo‘lat chang‘ida uchishni bilmas edi. Ammo o‘rtoq-
larini qoyil qoldirish uchun «albatta» deb yubordi.
— Quruq yerda chang‘i ucholmaysan-ku, qor yo‘q, — 
dedi Quvonchbek uning chang‘i olganligiga baxilligi kelib.
— Qor yog‘adi.
http://eduportal.uz

---

67
— Qachon?
— Ertaga. Ertalab televizorda aytdi, — Erpo‘lat bo
-
lalarning havasini keltirish uchun bu safar ham yolg‘on 
gapirdi.
U kechgacha dadasining boshini qotirdi:
— Qachon qor yog‘adi, dada?
— Bilmayman.
Bir ozdan keyin уana so‘radi, kechga tomon уana...
— Tashqariga chiqib havoni hidlab ko‘r-chi, agar 
qorning hidi kelib tursa, tuni bilan yog‘ib chiqadi.
— Qorning hidi qanaqa bo‘ladi?
— Yoqimli bo‘ladi.
Yoqimli hidning qanaqa bo‘lishini bilmasa-da, ez
-
malik qilmaslik uchun tashqariga chiqdi. Uni chang‘ida 
uchishdan ko‘ra o‘rtoqlarining oldida yolg‘onchi bo‘lib 
qolishi o‘ylantirib qo‘ydi. Mabodo ertaga qor yog‘masa, 
hammadan oldin Quvonchbek qo‘lini niqtab ko‘rsatadi: 
«Qaranglar, Erpo‘lat yolg‘onchi kelyapti». Keyin hamma 
bolalar xaxolab kuladi.
— Qalay, qorning hidi bor ekanmi? — dedi dadasi 
u tashqaridan kirib kelganida.
— Bor, — dedi Erpo‘lat.
— Qaysi tarafdan kelyapti? 
— Osmondan.
U allamahalgacha uxlay olmadi. Onasi bilan dada
-
siga bildirmasdan tashqariga mo‘ralab-mo‘ralab qo‘ydi. 
Tashqari qop-qorong‘i. Qor yog‘ganda yer oppoq bo‘lib 
ko‘rinar edi.
Erpo‘lat tongga yaqin dong qotib uxlab qoldi. U 
Qoratog‘ning etagida chang‘ida uchib yurgan emish. 
Bir gal chang‘ining dastaklarini toshdan toshga tirab
, 
http://eduportal.uz

---

68
do‘nglikka arang ko‘tarildi. Birpas nafasini rostlab, o‘zi
-
ga keldi. Musaffo tog‘ havosidan buloq suvini ichayot
-
gandek simirdi. Dimog‘iga muzday tip-tiniq havo urildi.
U chang‘iga oyog‘ini qattiqroq bog‘ladi. So‘ng o‘ziga 
o‘zi «bir, ikki, uch» deya start berib, pastlikka tomon 
yeldek uchib ketdi.
Bir payt chang‘ining old tomoni ko‘tarilib, yerdan ba
-
land havoda ucha boshladi. Erpo‘lat havoning qarshi
-
ligini yengish uchun chang‘ining orqa tarafini yanada 
cho‘zdi. Chang‘ining old tomoniga engashib, qush kabi 
yengilgina balandlikka ko‘tarildi.
Chang‘i asta-sekin tog‘dan olisladi. Yo‘l bo‘yi kun 
botishdan kun chiqishga, kun chiqishdan kun botishga 
bir-biri bilan quvlashib borayotgan mashinalar pastda 
qolib ketdi. U osmon-u falakdan pastni kuzatar ekan, 
o‘zi o‘qiyotgan maktabni izladi. Ana, ana u. Bolalar ta
-
naffusda shekilli, chopqillab yurishibdi.
— Bolalar, qaranglar! Osmonda odam uchib yuribdi!
— Iye! Bu Erpo‘lat-ku!
— Ur-ra! Erpo‘lat chang‘ida uchib yuribdi!
— Erpo‘lat, men Quvonchbekman!
— Quvonchbek, men senga «qor yog‘adi» deb ayt
-
dim-ku! Yolg‘onchi bo‘lmadimmi?
— Yo‘q, yolg‘onchi bo‘lmading!
— O‘qishga kelmaysanmi? — qichqirishdi sinfdoshlari.
— Hozir! Uyga borib portfelimni olib qaytaman.
U shunday dedi-da, chang‘ining tayanch dastaklarini 
havoda siltab-siltab uylari tomon burildi.
— Tura qol, o‘g‘lim, o‘qishdan kech qolasan.
Qarasa, onasi yelkasidan ohista tebratib uyg‘otayot
-
gan ekan.
http://eduportal.uz

---

69
— Qor yog‘dimi? — ko‘zini ochar-ochmas birinchi 
savoli shu bo‘ldi.
— Hovva, sening chang‘i olganingni bilganga 
o‘xshay di. Tizzadan keladigan qor yog‘ibdi. 
Erpo‘lat deraza oldiga chopib bordi-da, pardani 
ko‘tardi. Tashqarida oppoq qor. Hali yo‘llarga iz tush
-
magan edi.
1. Erpo‘lat o‘rtoqlarini nima uchun aldadi?
2. Aldoqchilik bilan yolg‘onchilikning bir-biridan qanday farqi 
bor?
3. Erpo‘lat o‘rtoqlari oldida izza bo‘lishidan nima uchun 
qo‘rqdi?