«Yangiyo‘l Poligraf Servise» Tashkent – 2017 A. S. Sagdullaev, V. A. Kosteckiy Áyyemgi dúnya tariyxí

S
oraw hám tapsırmalar
1. Temir buyımlarınan paydalanıw qashan 
baslanǵan?
2. Temirden miynet quralların jasawdıń bas-
lanıwı jámiyette qanday ózgerislerge alıp 
keldi?
3. «Avesto»da patriarxal shańaraq, urıwlıq 
jámááti hám qáwim qalay atalǵan?

---

28
II - BÓLIM
ÁYYEMGI SHÍǴÍS HÁM ORTA AZIYA
Nil dáryası 
jaǵalawlarında
Nil oypatı
Este saqlań!
Nil dáryası 
barıp-barıp Jer 
Orta teńizine 
quyıladı. Nil
dáryasınıń qu-
yarlıǵın grek-
ler delta dep 
ataǵan.
6-§. Nil alabı hám onıń xalqı
Mısr – Nil sawǵası
Ózi menen birge lázzet baǵıshlawshı salqın 
hawa hám mol zúráát alıp keletuǵın suwlı Nil 
sawlat penen aǵatuǵın edi. Ullı dárya Afrikanıń 
arqa shıǵısında civilizaciya júzege keliwi ushın 
qolaylıqlar jaratqan. Bir qansha tarmaqlarǵa 
bólinip aǵatuǵın Nil dáryası barıp-barıp Jer 
Orta teńizine quyadı. Nil dáryası quyarlıǵın 
grekler 
delta 
dep ataǵan, óytkeni teńizge 
quyılatuǵın jeri dárya shaqapshalarınıń tolıq 
kórinisi úshmúyeshlikke uqsas, yaǵnıy grek-
she «delta» háribine uqsas bolǵan.
Nil 6 mıń kilometr uzınlıqtaǵı tolıp aǵatuǵın 
úlken dárya bolıp esaplanadı.Dáryanıń eni 
3 km den 22 kilometrge shekem keńliktegi 
qara topıraqlı ónimdarlı dalalardan ibarat. 
Otırıqshılar jurtqa – «Qara topıraq» yamasa 
«Nil inamı» dep ataǵan.
Áyyemgi ótken zamanlarda Nil oypatı 
a dam óte almaytuǵın, 
papirus
putaları bir-bi-
ri ne ulasıp ketken batpaqlıqlar menen qap-
lanǵan, suwda esap-sansız jırtqısh kro kodiller 
tirishilik etken, qurǵaq jerlerde jabayı haywan-
lar padası gezip júretuǵın, batpaqlıqlarda bol-
sa záhárli jılanlar jasay tuǵın edi.
Waqıt ótken sayın klimat ózgerip, suw 
da jıldan jılǵa kemeye berdi. Arqa Afrika da 
shólge aylana basladı. Adamlar Nil oypatın 
hám deltasın ózlestire basladı. Solay etip, 
diyqanshılıq xalıqtıń tiykarǵı kásibine aylandı