«Yangiyo‘l Poligraf Servise» Tashkent – 2017 A. S. Sagdullaev, V. A. Kosteckiy Áyyemgi dúnya tariyxí

Forum – Rim-
niń oraylıq 
maydanı.
Tiklengen
Nızamlar 
qullarǵa 
tiyisli emes 
edi. Olardı 
bazarlarda 
erkin satatuǵın 
edi
Tayanısh konspekt
respublika joqarı hákimiyatı – Xalıq májlisi
Senat – «aqsaqallar keńesi»
patritsiyler 
plebeyler 
respublika – «xalıq isi»
konsullar – respublikanıń bas lawazımlı 
adamları
diktator – urıs jıllarında el húkimdarı
xalıq tribunı – Senatta Rim kámbaǵal xalıq 
wákilleri
veto – «qadaǵan etemen»
«12 keste nızamları»
→
→
→
→
→
→
→
→
→
→
Bul nızamlar jeke múlikti hesh kimge 
qaraslı emes dep járiyaladı, plebeyler hám 
patritsiylerdiń teńsizligin nızamlastırdı. Tek 
b.e.shekemgi III ásir 
baslarına kelip Rimniń 
barlıq puqaraları iyelegen ornına qaramastan 
nızam aldında hámme teń dep esaplanatuǵın 
nızamlar qabıl etildi.
S
oraw hám tapsırmalar
1. Rimde respublika basqarıwı qanday for-
mada ámelge asırılǵan?
2. “Respublika” sózi qanday mánisti ańlatadı?
3. Diktator degen kim? Qanday jaǵdayda ol 
Rim húkimdarına aylanǵan?
4. Rim nızamshılıǵı haqqında aytıp beriń. 
Onıń ózine tán ózgesheligi nede? 
5. «12 keste nızamları» kimlerdiń máplerin 
qorǵaytuǵın edi?

---

152
Merkuriy – 
sawda-satıq 
qudayı
Akveduk 
(aspalı suw 
trubaları)
Rimliklar
 kiyimi – toga
39-§. Rim respublikasınıń turmısı
Qalalardaǵı turmıs 
Imperiya aymaǵı keńeyip barǵan sayın 
qalalar da kóbeydi. Rim qalaları aldınnan 
puqta islengen reje tiykarında qurılǵan. Qa-
lalarda kóplep ájayıp jámiyetlik hám turaq jay 
imaratları, ibadatxanalar, monshalar, sawda 
orınları hám dárixanalar bolǵan. 
Kópshilik adamlar 2–3 qabatlı imarat-
larda jasaǵan. Bay adamlar ózlerine dábde-
beli imarat lar qurǵan. Bunday úylerde oraylıq 
ısıtıw tarmaqları bolǵan: pollar ısıtıladı, 
trubalar arqalı úylerge suw ótip turadı. Úy 
mozaikalar
– shiyshe yamasa tas bóle-
klerinen islengen súwretler menen bezel-
gen. Saltanatlı 
villalardıń
diywalların 
freska
-
lar
– kewmegen sıbawǵa islengen súwretler 
bezep turar edi. Hár bir qala orayındaǵı 
Fo
-
rumda
bazar maydanı, xalıq jıynalısları ushın 
keń orın hám oraylıq ibadatxana bolǵan. Suw 
qalaǵa bir neshe qabatlı kópirge uqsaytuǵın 
akveduk 
arqalı aǵıp keletuǵın edi. 
Rim bazarlarında eń bazarı shaqqan tovar 
– qullar edi. Hár bir qalada qullar sawdaǵa 
shıǵarılatuǵın bazar bolǵan
.
Adamlar kiyip júretuǵın lipaslar olardıń 
jámiyettegi bildirip turatuǵın edi. Mısalı, er 
balalar 14 jasqa tolǵanǵa shekem qızǵısh jo-
laq «toga» kiygen. 14 jasqa tolǵanda olar er 
jetken jigit bolıp esaplanadı hám appaq toga 
kiyip baslaydı. Tap usınday juqa jipek toganı 
senatorlar da kiyetuǵın edi. Rimli hayallar túr-
li reńdegi kóylekler kiyip, bas hám iyinlerine 
oramal oranatuǵın edi.

---

153