Yangiasr avlopi

0*N TO‘QQIZINCHI BOB

Ruf oilasi bilan Oklendga qaytib kelgach, Mar­

tin yana u bilan uchrasha boshladi. Tahsilni tu- 

gatib, ilmiy daraja olgan Ruf endi hamma vaqtini 

ilmga  sarflamas,  Martin  esa butun  ma’naviy va 

jismoniy  kuchini  og'ir  mehnatga  sarflab  char- 

chaganidan yozmay qotygan edi. Bu hoi ulaming 

tez-tez ko'rishib turishlariga imkon berardi,  oqi- 

bat  ular  bir-birlariga  tobora  ko'proq yaqinlasha 

boshladilar.

Dastlabki  paytlarda  Martin  hech  ish  qilmay 

faqat  dam  oldi.  U  ko‘p  гдх1аг,  ko‘p  otylar,  umu­

man,  katta baxtsizlikdan keyin tadrijiy ravishda 

o'ziga kelayotgan kishidek yashardi. Lekin mana, 

u  so'nggi  haftalarda  erinchoqlik  bilan  ko‘z  yu- 

gurtirib  chiqadigan  gazetalarni  endi  asta-sekin

---

Martin  Iden

239

qiziqish  bilan  kuzata boshladi,  bu uning takror 

uyg‘onayotganidan  darak  beruvchi  ilk  alomat 

edi.  Shundan  so'ng u yana mutolaaga kirishdi, 

awaliga she’riy va nasriy asarlami o‘qiy boshla­

di, lekin yana bir necha kun otar-olmas, ancha- 

dan  beri  unutib  yuborgan  Fiskning  asarlariga 

boshi bilan  sho‘ng‘ib ketdi.  Martinning jismoniy 

jihatdan  ota  soglomligi  uning deyarli  butunlay 

yo‘qolib  ketgan  g‘ayratini  qayta  tiklashga  im­

kon berdi,  oqibat,  unda yana yoshlik  g4iruri va 

ehtiros uyg'ondi.

Martin, miriqib dam olganimdan keyin dengiz 

safariga jo'nayman, deganida Ruf xafa bolganini 

yashirolmadi.

-  Nega endi? -  deb so'radi qiz.

-  Pul kerak, -  dedi Martin, -  noshirlarga yan- 

gidan  hujum  boshlashim uchun  menga pul ke­

rak.  Bu  kurashda  pul  va  matonat  eng  yaxshi 

quroldir.

-   Durust,  agar  faqat  pul  kerak  bolsa,  nega 

kirxonada qolib ishlayvermadingiz?

-   Chunki  kirxonada  men  hayvonga  aylanib 

qolardim. Bunaqa ishda ichkilikka berilib ketish 

ham hech gap emas.

Qiz unga dahshat bilan qaradi.

-  Aytmoqchisizki... -  deb gap boshladi u.

Martin javob berishdan osonlikcha bosh torti-

shi mumkin edi,  lekin u yolg‘on gapirishni xush 

ko‘rmasdi,  buning  ustiga  yana,  oqibati  nima 

bolsa-bolsin,  baribir,  hamma vaqt  rost  gapira- 

man, deb ahd qilib qo^gani esiga tushib ketdi.

-  Ha,  -  deb javob  berdi u,  -  bir necha marta 

mast boldim.

---

Ruf seskanib ketib, nariroqqa siljidi.

-  Menga tanish bolgan odamlarning birontasi 

ham bunday ahvolga tushmaydi.

-  Zero, ulaming birontasi ham «Qaynar Buloq» 

kirxonasida  ishlamagan,  -   deb  Martin  achchiq 

istehzo  bilan  e’tiroz  bildirdi.  -   Va’zxonlarning 

aytishicha, mehnat yaxshi narsa, hatto uning in- 

songa foydasi ham bor;  xudo  shohid,  men hech 

qachon mehnatdan qo‘rqqan odammasman.  Le­

kin  hamma narsa ham me’yorida bolsa yaxshi. 

Holbuki,  kirxonada  ana  shu  me’yor  yo‘q  edi. 

Shuning uchun  ham  dengiz  safariga bel bogla- 

dim.  Bu  oxirgi  safarim  boladi.  Qaytib  kelgach, 

jurnal sahifalariga yol topa olaman.  Bunga imo- 

nim ко mil.

Ruf  g‘amgin  va  norozi  tarzda  sukut  saqlar, 

Martin  esa u kechirgan narsalarni Ruf tushuna 

olmasligini his qildi.

-  

Vaqti  kelib,  men  bularning  hammasi  haqi­

da bir kitob yozaman,  kitobning nomi  «Mehnat- 

ning  xo'rlanishi»  yoki  «Ishchilar  sinfida  mastlik 

psixologiyasi» boladi yoki shunga o‘xshash nom 

topaman.

Agar  Martin  bilan  Rufning  tanishishgan  bi­

rinchi  kunini  mustasno  qilsak,  shu  paytgacha 

ular hech qachon bir-birlaridan bu qadar uzoq- 

da turmagan  edilar.  Martinning qalbidagi noro- 

zilik  tuyg4isini  niqoblab  turgan  ochiq  e’tirofi 

Rufni  o'zidan uzoqlashtirib yubordi.  Lekin  qizni 

bu uzoqlashishning sababidan ko‘ra,  shu uzoq- 

lashishning  o‘zi  ko'proq  hayratga  solgan  edi. 

Shu  uzoqlashish  holati  ulaming  bir-birlariga 

naqadar  yaqin  bolib  qolganini  ko'rsatar va  Ruf