Yangiasr avlopi

11 Diletantizm -  yuzakilik,  sayozlik.

---

186

Jek  London

bilan rozi boldiki,  qiz uning qalbida qanday zoY 

e’tiroz uyg'otganini xayoliga ham keltirmadi.

-  Mana, bunga «Qozon» deb nom qo^yganman,

-  dedi Martin  ikkinchi  qolyozmani  ocharkan.  - 

Bu to'rt-besh jumaldan rad etilib qaytib kelgan, 

shunday bolsa ham,  bu hikoya o'zimga yoqadi, 

o'z  asaringga  baho  berish  qiyin,  lekin  menim- 

cha,  bu  hikoyaning bir  nimasi  bor.  Balki  meni 

qiziqtirganchalik  qiziqtirmas  sizni,  lekin  hikoya 

qisqagina, bor-yo'g'i ikki ming so'zdan iborat.

Martin hikoyani o‘qib bolgandan keyin Ruf:

-  

Qanday dahshat! -  deb qichqirib yubordi. -  

Judayam dahshat-ku bu!

Martin  qizning  rangi  o'chgan  chehrasiga, 

chaqnab turgan ko'zlariga va asab bilan chalish- 

gan  qollariga pinhona  zavq bilan  qaradi.  U  ni- 

yatiga yetgan edi.  O'zining butun vujudini qam- 

rab olgan tuyg\ilar va lavhalami qizga uqtirish- 

ga muyassar bolgan edi.  Hikoya qizga yoqdimi, 

yoqmadimi, buning ahamiyati yo'q. Eng muhimi

— hikoya unga qattiq ta’sir etdi, uni diqqat bilan 

tinglashga majbur etdiki,  natijada Ruf hikoyan­

ing may da nuqsonlarini payqamadi ham.

-  Bu hayot, -  deb e’tiroz bildirdi Martin, -  ha­

yot hamma vaqt ham jozibali bolavermaydi. Kim 

bilsin, ehtimol, men juda g'alati maxluq bolsam 

kerak, chunki shu yerda ham go'zallikni ko'ryap- 

man. Bu go'zallik menga shu qiyofasida yana o'n 

karra azizroq...

— Lekin nega axir o'sha baxtiqaro ayol... — deb 

Ruf uning  gapini boldi-yu,  gapini  tamomlamay 

yana jon-jahdi bilan qichqirdi: -  O! Bu bema’ni- 

lik! Bu badkorlik! Bu qabohat!

---

Martin Iden

187

Bir zumga Martinning yuragi urishdan to'xta- 

ganday  tuyuldi.  Qabohat!  Buni  u  hech  qachon 

oyiamagan,  hech  qachon  tasawur  ham  qilma- 

gan  edi.  Butun  hikoyaning  har  bir  harfi  uning 

ko‘zi  oldida  alanga  bolib  yonib  turar  va  uning 

shulasidan qamashgan ko‘zlari hech qanday qa- 

bihlikni ko‘rmasdi.  Mana, yuragi siynasida yana 

gupillab ura boshladi. Uning vijdoni pok edi.

- 

Nega  chiroyliroq  mavzu  tanlamadingiz?  -  

dedi qiz.  -  Bilamiz,  dunyoda qabihlik juda ko‘p, 

lekin bu bilan...

Ruf  allanarsalar  to‘g‘risida  achchiq-achchiq 

gapirar,  lekin  Martin  unga  quloq  solmasdi.  U 

qizning  tarovatli  chehrasiga  tikilib  o'tirardi;  bu 

chehra shunday ta’sir chan, shunday iffat shu Ia­

si  bilan  yoritilgan  ediki,  go У о  bu  iffat  Martin 

yuragining  eng  teran  yeriga  singib  borgandek 

va  uni  yulduzlar  shulasidek  sarin,  mayin  va 

semavozish  samoviy  nur  bilan  yuvib  tozalayot- 

gandek bolardi. «Bilamiz, dunyoda qabihlik juda 

ko‘p!»  Nimani  ham  «bilardi»  deb  otyladi  Martin 

va  go Vo  qiz  u  bilan  hazillashayotganday,  miyi- 

g'ida sho'x kulib qo^di. Uning ko‘z oldida birdan 

o‘zi  miridan-sirigacha  o'rgangan  iflos  hayotning 

poyonsiz ummoni  «lop»  etib  paydo  boldi-yu,  hi- 

koyasini tushunmagani uchun Rufni ayblamadi. 

Martinning hikoyasiga tushunmagani uchun qiz 

aybdor emas edi.  Xudoga shukurki,  Ruf bunday 

muhitdan tamomila chetda tug'ilib o'sgan.  Lekin 

Martin, Martin hayotni bilardi, undagi jamiki ra- 

zolat va ulugVorlikni bilardi, ustini qoplab yotgan 

barcha  iflosliklarga  qaramay,  hayotning  go'zal 

ekanligini bilardi,  shuning uchun ham bu  haq-

---

188

Jek  London

da butun jahonga  o‘z  fikrini  aytmay  qoVmaydi. 

Samoviy  malikalarning  pok  va benuqsonligidan 

hech  kim  ajablanmaydi.  Bu  o'rinda  ularning 

xizmati  yo‘q.  Lekin  iflosliklar  orasida  avliyolar 

bolishi,  bu -  chinakam  mo‘jiza!  Shu  mo‘jiza tu- 

fayli  ham  yashash  kerak!  Adolatsizlik  axlatxo- 

nasidan  unib  chiqayotgan  axloqiy  kamolotning 

shohidi  bolish;  shaxsan  о‘zining  o‘sish  va  hali 

isqirti yuvilmagan  ko'zlar  bilan  go‘zallikning  ilk 

nurlarini ilg‘ab  olish;  zaiflik,  axloqsizlik,  olchoq- 

lik va  hayvoniy  betamizlikdan  ham  kuch,  ham 

haqiqat,  ham  ma’naviy  oliyjanoblik  xislatlari- 

ning  bunyodga  kelayotganini  kuzatish  uchun 

yashash kerak!

Shu payt