Yangiasr avlopi

12 Esdalik (xotira)

---

Martin Iden

189

tolar va muvaffaqiyatsizliklar girdobidan 

var qilmaydigan tarzda yuksalib chiqqan Martin 

Iden qalbida muhabbat uyg'ota olish  darajasiga 

yetguncha, u ayollar qanchadan-qancha murak- 

kab yollar bosib  o'tganlar.  Romantika,  go'zallik 

va  mo'jiza  shunda!  Mana  shular  haqida yozish 

kerak;  faqat  ularni ifodalash uchun  so‘z  topilsa 

bas.  Maloikalar  osmonda  -   ular  faqat  maloika, 

xolos. Martin esa inson.

Martin Rufning ovozini eshitdi:

-   Siz  juda  kuchli  odamsiz,  lekin  kuchingiz 

qandaydir bebosh kuch.

-  Idish-tovoq dolconiga kirib qolgan begemot- 

ga o‘xshayman, -  deb hazil qildi Martin.  Ruf ta- 

bassum bilan uni taqdirladi.

-  Hech nimaning farqiga bormay, duch kelgan 

narsa to‘g‘risida yozaverish yaxshi emas. Sizning 

o‘z didingiz, latofatli uslubingiz bolishi kerak.

-  Men o'zimga haddan tashqari ishonsam ke­

rak, -  deb g'oldiradi Martin.

Ruf uning bu fikriga qo‘shilib, jilmayib  qo^di 

va navbatdagi hikoyani eshitmoqchi boldi.

-   Bilmadim,  sizga yoqarmikin,  -   dedi  Martin 

go у  о  o'zini  oqlayotganday.  -   Bu  g'alati  hikoya! 

Balki men oshirib yuborgandirman, lekin gapim- 

ga  ishoning,  niyatim  xolis  edi.  Ikir-chikirlarga 

e’tibor bermaslikka harakat qiling.  Eng muhimi, 

asosiy fikrni tushuna olsemgiz bolgani.  Bu juda 

muhim va  to‘g‘ri  fikr,  faqat uni  tushunarli  qilib 

yoza oldimmikin, bilmadim.

U o‘qiy boshladi;  o'qirkan,  Rufga qarab-qarab 

qo^ardi.  Nihoyat,  hikoya  qizning  diqqatini  tort- 

ganday bolib tuyuldi.  Ruf go^o Martin yaratgan

aql bo-

---

190

Jek  London

obrazlaxga  mahliyo  bolganday,  nafasini  ichiga 

yutib,  undan ko'zini uzmay  qimir  etmay  o‘tirar- 

di.  Martin  bu  hikoyaning  nomini  «Sarguzasht» 

deb atadi, bu chindan ham kitobiy emas, hayotiy 

sarguzashtning eng yuksak cho'qqisi, ya’ni, ham 

jazoga,  ham  vafoga  bir  xilda  saxiy,  ham  injiq, 

ham bevafo, qullarcha itoatgoyiikni va tinim bil- 

may ishlashni talab qiluvchi, goh quyosh taftidan 

lov-lov yonayotgan sahroga olib chiqib, goh tash- 

nalik, ochlik, mashaqqatli olis yo l azobiga soluv- 

chi yoki ajalga giriftor  etuvchi  dahshatli  bezgak 

azobi  bilan  qaynovchi  va  nihoyat,  daryo-daiyo 

ter  to'ktirib,  qon  oqizib,  zaharli  qumursqalarga 

chaqtirib,  son-sanoqsiz  mayda-chuyda,  e’tibor- 

siz  hodisalami  boshdan  kechirib,  oxiri  g‘oyat 

ajib  zafar bilan  tugovchi xotimaga olib  keluvchi 

dahshatli  hukmdoming  chinakam  ulug‘  sargu- 

zashti edi.

Martin  hikoyasida  shulami  va  boshqa  birta- 

lay narsalami tasvirlagan edi;  shu narsalarning 

hammasi Rufning ko‘zlarini chaqnatib,  eshitish- 

ga  majbur  etayotganday  edi;  qizning  yonoqlan 

cho‘g‘dek  qizanb  ketdi,  shuning  uchun  Martin 

hikoya  oxirlab  qolganda,  Ruf  hozir  hushidan 

ketib  yiqiladi  deb  qo‘rqib  ketdi.  Ruf chindanam 

zo‘r  hayajonda  edi,  ammo  u  hikoyadan  emas, 

Martinning  o‘zidan  hayajonlangan  edi.  Masala 

hikoyada  emas  edi;  Ruf  Martinning  vujudidan 

ufurib  turgan  va  qizni  boshdan-oyoq  qamrab 

olgan  o'sha  tanish  kuch  ta’sirini  yana  his  qila 

boshlagan  edi.  Ammo  shunisi  qiziqki,  hikoya 

ham  aynan  shu kuch bilan  sug‘orilgan  edi,  Ruf 

ham hozir o‘sha kuchni hikoya orqali his qilayot-

---