Yangiasr avlopi

154 

Jek  London

-

---

Martin  Iden

155

-  

aks  holda,  ko‘pchilik  erkaklar  uning 

tushunmagan  bolardi.  Aminmanki,  agar  u  qiz 

o‘z odati bo'yicha gapiradigan bolsa, gaplarining 

yarmini ham tushunmasdingiz.

-   Bema’nilik!  Siz  ham  biron  narsani  isbotla- 

moqchi  bolsangiz,  xuddi  Arturga  o'xshab,  qay- 

sarlik qilasiz.

-   Siz  bilan  birinchi  marta  uchrashganimizda 

qanday gapirganimni unutdingizmi? Hozir tamo- 

mila boshqacha gapiraman.  U paytda men ham 

xuddi anavi qizga o'xshab gapirardim. Ammo bu 

orada ancha-muncha narsa o'rgandim, u qizning 

tilini  tushunolmasligingizni  endi  men  sizga  ta- 

nish  bolgan  tilda  isbotlab  bera  olaman.  Mana, 

siz qizning o‘zini tuta bilmasligiga e’tibor berdin- 

giz.  Nimaga  shunday  ekanligini  bilasizmi?  Men 

hozir  ilgari  xayolimga  ham  kelmagan  narsalar 

to‘g‘risida  doim  bosh  qotiraman,  endi  ko‘p  nar- 

salarga tushuna boshlayapman.

-  Nima uchun u qiz o‘zini bunday tutarkan?

-   U  qiz  bir  necha  yildan  beri  fabrikada  ish- 

laydi.  Yosh  odamning  badani  mumga  o'xshash 

yumshoq  boladi,  shuning  uchun  og‘ir  mehnat 

qomatini  o‘z  qolipiga  soladi;  gavda  mazkur  ish 

uchun  qulay  bolgan  vaziyatga  beixtiyor  o'rga- 

nadi.  Men ko‘chada o4ib ketayotgan ishchini bir 

ko‘rishimdayoq qanday ish bilan shug'ullanishi- 

ni aytib bera olaman. Mana, meni oling. Nima sa- 

babdan chayqalib yuraman? Chunki butun um- 

rim  dengizda  o'tgan.  Bordi-здд,  shuncha  yildan 

beri men matros emas,  kovboy bolganimda edi, 

bunaqa chayqalib yurmasdim-u, lekin oyoqlarim 

ayri bo lib qolgan bolardi. Boyagi qizning vaziyati

gapiga

---

156

Jek  London

---------------------------------------

ham  shunday.  Siz  uning  ko'zlariga,  agar  taTDir 

joiz  bolsa,  tikandek  ko'zlariga  e’tibor  berdin- 

gizmi?  Hech  qachon  biron  kishining  panohida 

yashamaganligining  alomati  bu.  U  hamma vaqt 

o‘z  g‘amini  yeyishi  kerak,  qiz  bolaki  o‘z  g'amini 

o‘zi  yeb,  o‘zi  qayg'uradimi,  uning  ko‘zlari  hech 

qachon,  masalan...  sizning  ko'zlaringiz  singari 

mehribon, mayin boqmaydi.

-  Gapingiz balki to‘g‘ridir, -  dedi ohistagina Ruf.

-  Qanday dahshat-a, bu! Shunday go'zal qiz...

Martin unga tikilib, ko'zlarida achinish aloma­

ti  porlaganini ko'rdi.  Shu  onning o‘zida u  Rufni 

naqadar  sevishini,  uni  sevishdek  va  birgalikda 

qoltiqlashib  leksiyaga  borishdek  ulug‘  baxtga 

muyassar bolgani haqida о у  lay boshladi.

«Sen kimsan о‘zing,  Martin Iden? -  deb  so‘ra- 

di  u  o'zidan  o‘zi  o‘sha  kuni  kechqurun  uyiga 

qaytib  kelgach,  ko‘zg ada  o'zini  kuzatarkan.  U 

ko‘zgudagi  aksiga  uzoq  vaqt  sinchiklab  tikilib 

turdi.  -  Kimsan  va  nimasan?  O'ming  qayerda 

o‘zi?  Sening o‘ming Lizzi Konolli  singari  qizning 

yonida.  Sening  o‘ming  million-million  zahmat- 

kashlar orasida -  hamma narsa dag'al, qo‘pol va 

xunuk  bolgan  joyda.  Sening  o‘ming  og‘ilxona- 

da,  otxonada,  axlat  va  go'ngxonada.  Qolansa 

hidni  sezyapsanmi?  Kartoshka  chiriyapti.  Hid- 

la,  arvoh urgur, to‘yib-to‘yib hidla!  Sen bolsang, 

tumshuglngni kitoblarga tiqishga,  nafis musiqa 

kuylarini  tinglashga,  ajoyib  suratlarni  tomosha 

qilishga,  o‘z tilingni to‘g‘rilashga, o‘rtoqlaringdan 

birontasining  ham  xayoliga  kelmagan  narsalar 

to‘g‘risida o^lashga, Lizzi Konollidan voz kechib, 

o‘zingdan  nihoyat  darajada  uzoqda,  yulduzlar

---

Martin  Iden

157

olamida oshyon qurgan qizga muhabbat 

ga jur’at  etyapsan!  Kimsan  va  nimasan  о‘zing, 

arvoh urgur? 0 ‘z orzungga erisharmikansan?»

U  ko'zgudagi  aksiga  mushtumini  dolaytirib 

po'pisa  qildi  va  karavoti  chetiga  o‘tirib,  baqray- 

gan,  ammo  hech  nimani  ko'rmaydigan  ko'zla- 

rini  ro'parasiga  tikdi.  Bir  ozdan  keyin  daftarini, 

algebra  kitobini  oldi-da,  kvadrat  tenglamalarni 

o'rganishga kirishib ketdi. Vaqt esa о‘tar, yulduz­

lar  so‘nib,  tashqarida  tong  g‘ira-shira  yorisha 

boshlagan edi.