Yangiasr avlopi

Martin  Iden

113

rivojlandi,  o'zini yana ham yaxshiroq tanib 

Bir tarafdan,  kamtarlik  qilib,  o‘zining nodonligi- 

ni e’tirof etsa,  ikkinchi  tomondan,  o‘zining juda 

kuchli ekanligini his qilardi. U o‘zi bilan o‘rtoqlari 

o'rtasida juda katta farq borligini ko‘rdi; bu farq u 

erishgan yutuqda emas,  balki imkoniyatida edi. 

Martin  buni  tushundi.  U  qilgan  ishni  oVtoqlari 

ham  qila  olishlari  mumkin  edi,  lekin  qandaydir 

botiniy bir his uning bundan ham ulkan ishlar- 

ga  qodir  ekanligini  talddlar  edi.  U  olam  go‘zal- 

ligini  g'ayritabiiy  bir  hassoslik  bilan  idrok  etar, 

bu go'zallikni o‘zi bilan birga Rufning ham tomo- 

sha  qilishini  istardi.  U  Rufga  Tinch  okeanining 

ulugVorligi  haqida  yozishga jazm  qildi.  Bu  fikr 

uni ijod qilishga undadi, u olam go'zalligi haqida 

yolg'iz  Ruf uchun  yozish  bilan  kifoyalanmaydi. 

Buning  natijasida,  Martinning  miyasida  porloq 

bir fikr paydo boldi: u yozadi. U jahonning ko‘zi, 

qulog'i va qalbi bolgan  odamlardan  biri boladi. 

U hamma janrda yozadi, nazm va nasr, roman va 

ocherk yozadi. Shekspirga o'xshab pyesalar ham 

yozadi.  Yuksak martabaga erishishning asl yoli 

shu, shu bilan Rufning qalbiga ham yol ochiladi. 

Axir  adiblar,  jahonning  olimlari-ku,  o'ttiz  ming 

dollar yillik daromadi bolgan va agar istasa Oliy 

sud  a’zosi  ham  bo la  oladigan  qandaydir  mis­

ter  Betlerga  bu  olimlar  bilan  tenglashishga yol 

bolsin.

Bu  fikr  Martinning  xayoliga  keldi-yu,  butun 

vujudini  qamrab  oldi,  San-Fransiskoga  qay- 

tayotganda,  butun  yol  xuddi  tush  ko'rganday 

o'tdi.  U  o'zining  qudratli  ekanini  anglaganidan, 

har  qanday  ishga  qodir  ekanligini  sezganidan

oldi.

---

■'  mast edi.  Buyuk ummonning bo‘m-bo‘sh  sathi- 

da har bir narsa uzoqdan  ajoyib  manzara kasb 

etardi. Ruf ham, u yashayotgan muhit ham Mar­

tinning ko‘z oldida birinchi marta yaqqol namo- 

yon  boldi.  Bu  muhitning  allaqaysi  bir jihatlan 

unga  shunday  ayon  va  yaqqol  bolib  qoldiki, 

go у о uni o‘z qoliga olib, har tomonga aylantirib 

mushohada qilishi mumkinday edi.  Bu muhitda 

anglashilmaydigan va noaniq narsalar ko‘p  edi, 

lekin u ayrim tafsilotlami emas, muhitni butuni- 

cha kuzatardi va ayni vaqtda, uni butunlay zabt 

etish imkoniyatlarini ko‘ra boshlagan edi. Yozish 

kerak!  Bu fikr uning yuragiga о 4  solgan  edi.  U 

qaytib  borgan zahoti yoza boshlaydi.  Eng  awal 

xazina axtaruvchilar ekspeditsiyasi haqida yoza- 

di. U hikoyasini San-Fransiskodagi jumallardan 

biriga yuboradi-da,  bu  haqda  Rufga  hech  nima 

demaydi, keyin, qiz Martinning nomini matbuot 

sahifasida  ko‘rib  ajablanadi-yu,  sevinib  ketadi. 

U  ayni vaqtda ham yozishi,  ham  tahsil  ko'rishi 

mumkin. Axir bir sutkada yigirma to‘rt soat bor- 

ku.  U  yengilmaydi,  chunki  qolidan  ish  keladi, 

shuning uchun har qanday g‘ovlarni ham yengib 

о ta oladi. Endi unga oddiy matros bolib dengizda 

suzishning ham keragi bolmaydi, Martin birdan 

о zining shaxsiy yaxtasini tasawur qila boshladi. 

О z shaxsiy yaxtasi bolgan adiblar ham bor-ku! 

To g ri, darrov muvaffaqiyatga erishib bolmaydi, 

deb  o‘ziga  taskin  berardi  u,  dastlabki  paytlar- 

a, yozgan asarlari hisobiga o'qishni  davom  et- 

ins  mumkin bolsa,  shuning  o‘zi  ham  yomon 

о  may  i.  Keyin,  bir  qancha  vaqtdan  keyin  -  

qancha vaqtligi nomalum -  o'qishni  tamomlab,