Ядро Вакуолалар ва ҳужайра шираси

Ҳужайра онтогенези. Барча кўп ҳужайрали ўсимликлардаги ҳар бир ҳужайранинг ҳаётий жараёнини ёки онтогенезини 5 та фазага бўлиш мумкин: 1) эмбрионал (меристематик ёки бўлиниш фазаси); 2) ўсиш фазаси; 3) дифференцияланиш – махсусланиш фазаси; 4) етилиш фазаси; 5) қариш фазаси. Бу фазалар орасида чегара деярли сезилмайди (13-расм).
Эмбрионал фазада ҳужайралар унча катта бўлмасдан юпқа бирламчи қобиқ билан ўралган бўлади.
Ўсиш фазаси ҳужайра бўлинишидан сўнг бошланади. Ҳужайранинг ўсиши ҳужайра қобиғи ҳажмининг катталашиши, протопласт ва вакуоланинг ҳажмининг катталашиши ва органеллалар сонининг кўпайиши натижасида вужудга келади. Ҳужайранинг умумий ҳажми юз ва ундан ҳам кўпроқ маротаба катталашади. Ҳужайранинг ўсиши унинг сув шимиш хусусиятига боғлиқ булади.
Дифференциация фазаси ҳужайранинг ўисш давридаёқ бошланади. Бу фазада ўсувчи ҳужайралар тузилиши ва вазифаси жиҳатидан бир–бирларидан фарқ қиладилар. Турли ҳужайраларда турлича органеллаларнинг ва ҳужайра қобиғининг ўзгариши юз беради. Бир хил ҳужайларнинг цитоплазмаси таркибида хлоропластлар кули ривожланиб – фотосинтез жараёнига қатнашувчи ҳужайралар вужудга келади. Иккинчи хил ҳужайраларда эса мағиз йўқолиб, тонопласт емирилиб – органик моддаларни ўтказувчи ҳужайралар (элаксимон найлар) пайдо бўлади. Учинчи хил ҳужайраларда ҳужайра қобиғи қавтлари пайдо бўлиб, мустаҳкам таянч ҳужайралар ҳосил бўлади.
Вояга етган ҳар бир ҳужайра бажарадиган вазифасига қараб, ўзига хос органеллалар сонига, ҳужайра пўстига ва тузилишига эга бўлади.
Ҳужайра вояга етгандан сўнг, ҳаётий жараёни сусайиб тузилиши соддалашади. Демак, у қарий бошлайди. Аввало ҳужайранинг асосий вазифаси сусаяди, нафас олиши пасаяди, цитоплазмада оқсил, углеводларнинг ва РНК нинг миқдори органеллаларнинг сони камаяди, пластидларда фотосинтез жараёни йўқолиб, хлоропласт хромопластларга айланади. Қариш фазасининг охирида органеллаларнинг сони жуда камайиб, улар мағиз атрофида тўпланади, рибосомалар ва диктиосомалар мутлақо йўқолади ва натижада ҳужайра ўлади.