Ядро Вакуолалар ва ҳужайра шираси

Антибиотиклар ва фитонцидлар. Ўсимликларни турли касал туғдирадиган микроорганизмлардан ва паразитлардан ҳимоя қиладиган моддалар бўлиб ҳисобланади. Антибиотиклар тубан ўсимликларнинг (замбуруғлар баъзи бактериялар), фитонцидлар эса гулли ўсимликларнинг (пиёз, саримсоқ пиёз, қорақанд ва бошқалар) ҳужайраларида ишлаб чиқилади. Бу моддалар турли микроорганизмлари ҳатто ҳашоратларни майда сут эмизувчи ҳайвонларни ҳам ўлдиради.
Антибиотиклар табобатда турли юқумли касалликларни даволашда қўлланилади.
Ингибиторлар – ферментларнинг активлигини сусайтириб турли физиологик жараёнларни боришини тўхтатади. Ингибиторлар муҳим биологик аҳамиятга эга бўлиб, эрта баҳорда ўсимликни бевақт куртакларнинг ҳаракатга келишидан, уруғларнинг униб кетишдан сақлайди.
Вакуолаларнинг вазифалари. Ўсимликлар ҳужайраларида вакуолалар асосан озуқа ва чиқинди моддаларни тўплаб ҳужайранинг тургор ҳолатини сақлайди. Яъни ҳужайра шираси концентрацияси теварак атроф муҳит концентрациясидан юқори бўлса, ҳужайра ичига сув кириб вакуолалар тўлади, натижада ҳужайра ичида таранг ҳолат – тургор пайдо бўлади. Марказий вакуолада яъни ҳужайра шираси ичида ионлар ва шакарларнинг концентрацияси пўстлоқ концентрациясига нисбатан юқори бўлиб: тонопласт бу моддаларни вакуоладан секин диффузиялайди, лекин сув яхши ўтади. Шунинг учун пўстлоқ сувга тўйинганда, диффузия йўли билан вакуолага сув киради. Бундай мембрана орқали сувда эриган моддаларни бир тамонлама танлаб ўтказувчи диффузиялаш ҳодисасига осмос дейилади. Ҳужайра ширасида эриган моддалар ҳужайрада маълум босим ҳосил қиладилар: эритма концентрацияси қанча юқори бўлса, осмотик босим ҳам шунча юқори бўлади. Осмотик босим ўсимликларнинг ёшига, сув билан таъминланишига боғлиқ бўлади.
Тургор ўсимликларнинг ҳўл ораганларининг шаклини, ўзини тутишини ва ташқи механик таъсирига чидамлилигини таъминлайди. Агар ҳужайрани бирор туз ёки шакарнинг гипертоник (юқори концентрацияли) эритмасига солинса, сувнинг ҳужайрадан осмотик чиқиши вужудга келади. Натижада вакуоланинг ҳажми кичраяди, протопласт ҳужайра қобиғидан марказга қараб қочади, тургор йўқолади, яъни ҳужайрада плазмолиз ҳолат бошаланди, ўсимликлар сўлади. Плазмолиз орқага қайтадиган жараён бўлиб, ҳужайрага сув етарли бўлганда ёки ҳужайрани гипотоник (паст концентрацияли) эритмага солганда вакуолага сув яна тўлиб протопласт ҳужайра қобиғига сўрилади ва яна тургор ҳолат бошланади. Плазмолиз жараёни фақат тирик ҳужайраларгагина хосдир. Тургор босим фақат ўсимликларнинг ёғочланмаган қисмларининг шаклинигина сақлаб қолмасдан, ҳужайранинг ўсишида ва ҳар тамонлама чўзилишда ҳам асосий фактор бўлиб саналади (расм).