Ya. O. Ruzmetov

(
10
.
1
)
bu yerda: 
sexning >- maydonida / -qismning joylashuvidagi sex
ichidagi transport yordamida tashish hajmi (; -1,2,..., 
n n
= ™ );
Xij - i
qism uskunasi sexning 
i
-maydonida joylashadimi yoki 
yo‘qmi, ekanligini ko‘rsatuvchi kattalik 
(i
 
=1,2.,....7?!).
126

---

Sexning har bir ishlab chiqarish qismi faqatgina bitta muavyan 
maydonni egallashi, har bir maydon esa sexning faqatgina bitta ishlab 
chiqarish boiinmasi tomonidan 
egallanishi mumkinligini e ’tiborga 
olgan holda quyidagiga ega boiamiz:
“
. 
( 10.2)
- ni aniqlash maqsadida quyidagi formula qoilaniladi:
2
Q i j ~
5
*
Qkjhk-
к ,
(Ю.З)
Bu yerda, 
Qxj-k
-obyekt va / -predmet - predmetga oid yopiq qism 
o‘rtasidagi bir sutkadagi yuk oqimi, 
t;
h k
- * -obyekt va i - sex maydoni o'rtasidagi tashish masofasi, m;
« - sexda joylashtirilgan qismlaming soni.
Mazkur vazifa qoilanilish haqidagi vazifalar sirasiga mansub va 
chiziqli dasturlashning turli usullari yordamida hal etiladi. Mazkur 
vazifani hal etish uchun quyidagi tayyorgarlik ishlarini amaiga oshirish 
lozim:
1. 
Sexning umumiy maydoni (m2), uning bo‘yi 
L
va enini 
V
aniqlash;
2.. Yordamichi maydonlar, maishiy xonalar taqsimlanishini amaiga 
oshirish va boshqa.;
3. 
Sexning ishlab chiqarish maydonida o‘lchami deyarli bir xil 
boigan qismlarini, uzluksiz chiziqlami ham qamrab olgan holda 
loyihalashtiriluvchi predmetga oid-yopiq qismlaming soniga mos 
boigan miqdorda joylashtirish.
Yuk tashishlar sonini minimallashtirish tashilayotgan obyektlaming 
to‘rt turiga ko‘ra amaiga oshiriladi: sex qismlarining har biriga kichik 
omborlardan olib kelinadigan materiallarga ko‘ra; har bir qismdan

---

tayyor mahsulotlar omboriga olib kelinadigan tayyor mahsulotlarga 
ko‘ra; har bir qismdan olib chiqiladigan qirindilarga ko‘ra; termik ishlov 
berishga kelib tushayotgan detallarga ko‘ra.
Har bir qismga ko‘ra yuklaming har bir turining yuk oqimining bir 
sutka yoki bir oy davomidagi hajmini 
(qkj)
tonnada aniqlash.
Sexning taqsimlash sxemasiga ko'ra yuk tashish masofasining 
o‘rtacha uzunligini (taxminiy o‘tish yoilariga ko‘ra har bir maydonning 
o‘rtasidan boshlab hisoblagan holda) aniqlash.
Qy
- kattaligini yuklar oqimining tuzilgan matritsasi va masofasini 
ko‘paytirgan holda aniqlash va qismlaming har qanday boshqacha 
taqsimlanishi bilan qiyoslash bo‘yicha yuklaming qabul qilingan tur- 
larini sex ichida tashishning minimal hajmini ta ’minlovchi eng maqbul 
joylashuvini topish.
Uskunalaming sex maydonida joylashuvi nafaqat texnologik 
talablami qondirishi lozim, balki МММ (mehnat muhofazasi me’yor- 
lari)ga muvofiq ravishda tashkillashtirish talablariga ham javob berishi 
lozim.
Mehnatni muhofaza qilish qoidalariga va uskunalami ekspluatatsiya 
qilish sharoitlariga ko‘ra uskunalami joylashtirishning bo‘yiga va eniga 
bo‘lgan masofalar oichami, uskunalaming devor va ustunlargacha b o i­
gan masofalari, materiallar, yarim mahsulotlar va boshqalami tashish 
uchun bo'ylama o'tish yoilari va ishchi o'rinlari oichamlari belgi­
langan. Mazkur oichamlar uskunalaming harakatlanuvchi qismlarining 
eng oxirgi holatlarini e’tiborga olgan holda belgilangan.
Uskunalar oldidagi ishchi o‘rinlarining kengligi 750 mm qilib 
belgilangan. Ishchining holatini rejada diametri 500 mm boigan doira 
bilan belgilanadi (masshtabda), uning yarmi shtrixlanadi; doiraning 
uskunaga qaragan bir qismi ochiq qoldiriladi.
Uskunalaming orasidagi 
asosiy 
oraliq 
qismlar oichamlari 
foydalaniladigan transport vositalarining oichantiga muvofiq ravishda 
belgilanadi. Uskunalaming o‘rtasidagi minimal masofa asosiy o'tish 
y o ii eniga ko’ra bir yo‘nalish bo‘yicha elektr aravachalar va yuk
128

---

ko‘tarish kuchi 1-2 tonna boiishi lozim bo‘lgan boshqa aravalar uchun 
quyidagicha bo'lishi lozim: uskunalar o lish yo‘liga orqasi bilan 
joylashtirilgan boisa, 2000 mm; bir qatordagi uskunalar o‘tish yo'liga 
nisbatan old tarafi bilan, ikkinchi qator uskunalari esa orqa tarafi bilan 
joyiashgan b oisa 2400 mm; uskunalar o‘tish yo iig a nisbatan old 
tomoni bilan joylashtirilgan bo‘lsa 2800 mm. Sex yuk ko‘tarish kuchi 
0,5-1 tonna boigan kran-to‘sinlar bilan jihozlanadi.
Agar sexda uzluksiz chiziqlar boisa, u holda muvofiq ravishdagi 
konstruksiyaga ega boigan konveyerlar o ‘matiladi.
Yordamchi va maishiy binolar maydonlari bir uskunaga ajratilgan 
solishtirma maydonga yaxlitlangan taqsimlash yordamida hisoblanadi. 
Yarim mahsulotlar uchun moljallangan omborxonalarda sexdagi bitta 
uskuna uchun 2,3 m2 joy ajratishdan kelib chiqqan holda hisoblanadi, 
asbob-uskuna tarqatish omborxonasi uchun 0,8 m2, uskunalami 
ta’mirlash maydoni uchun 1,2 m2 dan kelib chiqqan holda hisoblanadi. 
Maishiy xonalar maydoni ro‘yxatdagi bitta ishchi uchun 1,26 m2dan 
kelib chiqqan holda, idora xonalari uchun - u yerda ishlayotgan har bir 
xodim uchun 3 m2 dan kelib chiqqan holda hisoblanadi.