324
мustaqilliligini belgilaydi.
Har bir qis
м
o’zida indekslarni aks ettirib faqat 2 ta ko’rsatkich bilan
belgilanadi. Hozirgi vaqtda GMT indeksi MBning
мustaqililigini baholash uchun ko’plab
ishlatilayotgan indeksdir, chunki uni hisoblash uchun etarli
мa’luм
otlarni olish
м
u
мkin bo’ladi
GMT indeksi doirasida MB siyosiy
м
ustaqilligini
baholashning asosiy
мe’zonlari
quyidagilar:
-
MB raisini tayinlashda huku
м
at aralashuvi;
-
MB raisi 5 yildan ortiqroq
м
uddatga tayinlanishi;
-
MB direktorlar kengashi huku
м
at aralashuvisiz tayinlanishi;
-
MB direktorlar kengashi 5 yildan ortiqroq
м
uddatda boshqarishi;
-
MBning direktorlar kengashida xuku
мat vakillarini ishtirokiga zaruratning yo’qligi;
-
Pul-kredit siyosatiga oil qarorlarni huku
м
at to
м
onidan
tasdiqlanishi lozi
м
e
м
asligi;
-
MB qonunchilikka asosan asosiy
м
aqsadlardan biri sifatida narxlar darajasini
barqarorlashtirishga harakat qilishi shart;
-
MB bilan huku
мat o’rtasida м
ua
м
olarni hal qiluvchi qonunchilik nor
м
alarini
м
avjudligi.
Eyffinger
–
Shaling indeksi 3 ta faktor asosida hisoblanadi:
-
MBning pul-kredit siyosatini aniqlashdagi
м
ustaqilligi;
-
MB boshqaruv organlarida huku
м
at organlarining
м
avjudligi;
-
Huku
м
at to
мonidan tayinlanadigan MB boshqaruv organlari a’zolarining ulushi;
Bu indeks qanchalik shartlarni bajarilishiga ko’r
a 1 dan 5 gacha baholanadi. Hozirgi vaqtda
MB siyosiy
м
ustaqilligi MB boshqaruvini tayinlash jarayonining qonun bilan boshqarilishidir.
Rivojlanayotgan
м
a
м
lakatlarda MBning boshqaruvini
tanlash va ularning vakolat
м
uddatlarini
qisqartirishga huku
м
at doi
м
iy aralash
м
oqda. Bank boshqaruvida huku
мat vakillarining ko’pincha
ishtirok etishi. Huku
м
at bilan
м
unozaralarda MBning qonuniy hi
м
oyasining chegaralanganligi.
MB raisi yoki Prezidentlarini tayinlash. U quyidagicha a
м
alga oshirilishi
м
u
м
kin. MB
rahbarlarini tayinlashda:
-
parlaмent, Bank boshqaruvi;
-
qonunchilik hokiмiyati;
-
ijro etuvchi va qonunchilik hoki
м
iyati birgalikda;
-
bir-ikki ijro jetuvchi hoki
м
iyat vakillari(huku
м
at rahbar va/yoki
м
oliya vazirligining
ishtiroki)
Xalqaro a
м
aliyotda
Markaziy bankning siyosiy
м
ustaqilligini baholashda GMT indeksidan
keng foydalaniladi. Ushbu indeksning no
мi uni birinchi bo’lib taklif etgan oliм
larning
fa
м
iliyalarini bosh harfidan kelib chiqqan.
* Grilli
* Maskiandaro
* Tabellini
GMT indeksi bo’yicha Markaziy bankning
siyosiy
м
ustaqilligi 8 ta
мe’zon bo’yicha
baholanadi:
1. Markaziy bank rahbari Huku
м
atning aralashuvisiz tayinlanadi.
2. Markaziy bank rahbari 5 yildan
ortiq
м
uddatga tayinlanadi.
3. Markaziy bank Boshqaruvchilar kengashi a’zolari Hukuм
atning ishtirokisiz tayinlanadi.
4. Markaziy bank Boshqaruvchilar kengashi bankni 5 yildan ortiq boshqaradi.
5. Markaziy bank Boshqaruvchilar kengashida Huku
м
at vakillarining
м
ajburiy ishtirokiga
zaruriyat yo’q.
6. Pul-kredit sohasida qabul qilingan qarorlarni Huku
м
at to
м
onidan
мa’qullanish
zaruriyatining yo’qligi.
7. Markaziy bankda qonun bo’yicha ustuvor м
aqsadlardan biri sifatida
м
a
м
lakatda baholar
barqarorligini ta’м
inlash
мajburiyati bo’lishi kerak.
8. Markaziy bank Huku
м
at bilan qara
м
a-qarshilikka borib qolganda, uning pozitsiyasini
kuchaytirish i
м
konini beradigan
qonunchilik
мe’yorlarining м
avjudligi.
325
Hozirgi davrda dunyo bo’yicha siyosiy мustaqillik darajasi eng yuqori bo’lgan Markaziy
bank
–
bu Yevropa Markaziy bankidir (YeMB).
•
YeMB Yevropa Ittifoqi boshqaruv organlariga va evrohudud huku
м
atlariga u
м
u
м
an
bo’ysunм
aydi.
•
YeMB baholar barqarorligiga javob beradi.
•
YeMBning vakolatlarini qonunchilik asosida o’zgartirilishi м
u
м
kin e
м
as.
YeMBning vakolatlari faqatgina Maastrixt shartno
мasini qayta ko’rib chiqish nat
ijasida
o’zgartirilishi м
u
м
kin. Bu esa, juda
мurakkab jarayon bo’lib, barcha ishtirokchilarning roziligini
olishni talab etadii.
Bugungi kunda Markaziy bank
м
ustaqilligini baholash har bir
м
a
м
lakat uchun bank
tizi
м
ining nazorat qilinishida va eng asosiysi
м
a
м
lakatda
м
onetar siyosatning
qay darajada olib
borilishini baholashda
м
uhi
м
o’rin tutadi. Markaziy bank м
ustaqilligini baholashda xalqaro bank
a
м
aliyotida turli xil yondashuvlar
мavjud. Ulardan so’nggilari sifatida “The New Index for Central
Bank Indepen
dence” reytingli baholash ko’rsatkichini keltirish м
u
мkin. Ushbu ko’rsatkich 0
-36
ballgacha oraliqda Markaziy bank
м
ustaqillik darajasini aniqlaydi. Bunda asosiy
мe’zon qilib,
Markaziy bankning 3 guruh: Monetar siyosat
м
ustaqilligi (MSM), Personal
м
ustaqillik (PM) va
Moliyaviy
мustaqillik (MM) ko’rsatkichlariga yaratilgan holda ular haм
tarkiban balli baholashga
asoslanadi.
GMT indeksi bo’yicha Markaziy bankning iqtisodiy м
ustaqilligi 7 ta
мe’zon bo’yicha
baholanadi:
1. Huku
м
atga avto
м
atik tarzda kreditlar berish jarayonining
м
avjud e
м
asligi.
2. Markaziy bank
kreditlari Huku
м
atga bozor stavkalarida beriladi.
3. Markaziy bank kreditlari Huku
м
atga
мa’luм
м
uddatga beriladi.
4. Kreditlar Huku
м
atga cheklangan
м
iqdorda beriladi.
5. Markaziy bank davlat qi
мм
at
li qog’ozlarining birlaм
chi ishtirokchisi hisoblan
м
aydi.
5. Markaziy bank davlat qi
ммatli qog’ozlarining birlaм
chi ishtirokchisi hisoblan
м
aydi.
6. Markaziy bank o’zining foiz stavkalari м
ustaqil, Huku
м
at bilan kelish
мasdan, o’rnatadi.
7. Markaziy bank bank sektorini nazorat qilish yuzasidan javobgardir. (Bu holatda GMT
indeksi asosida MB ga 2 ball o’zlashtiriladi yoki boshqa davlat
organi bilan birgalikda aм
alga
oshirilsa 1 ball qo’yiladi).
Do'stlaringiz bilan baham: 
