Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

«Ўзбек халқ шевалари луғати»
нашр 
қилинди. Бу турдаги луғат ўзининг қиммати ва аҳамиятини бугунги кунгача ҳам йўқотмади, 
аксинча, тил сиёсатига эътибор қилиниб, демократизация кенг ёйилган бугунги кунда 
шевалар янгиланаётган ўзбек тили луғат таркибининг кўзга кўринарли қисмини эгаллади. 
Ж. Маматов ўзининг “Ўзбекнинг ўз сўзлари” номли мақоласида халқ сифатида 
шаклланишдаги этногенетик жараёнларни бошидан ўтказиб, ўзбек миллати дунёдаги бошқа 
халқлар сингари шевалар ҳисобига сўз бойлигини ошириб борди, кўп шевалилик ўзбек 
тилининг бошқа туркий халқлардан ажратиб турадиган тараққиёт йўли [3] эканини қайд 
этади. Шу маънода ўзбек тили шевалари луғати ишлаб чиқилиши тилнинг нақадар 
салмоқдор эканининг гувоҳидир.
С.Иброҳимов илмий раҳбарлиги ва Ш.Ш.Шоабдураҳмоновнинг таҳрири остида “Ўзбек 
тилининг имло луғати” 1976 йилда нашр қилинган бўлиб унда 65000 дан ортиқ сўзнинг 
тўғри ёзилиши берилган. Оғзаки ва ёзма нутқ ўртасидаги боғлиқликни кўрсатар экан имло 
луғатлари омма саводхонлик маданиятини шакллантириш ва такомиллаштиришда муҳим 
манба саналади. 
1976 йилда нашр қилинган М.Абдурахимовнинг “Узбекско
-
русский словарь 
афоризмов” 
(
“Ўзбекча
-
русча афоризмлар луғати”
) 
ўзбек тилидаги
бундай таркибли илк луғат 
ҳисобланади. 
А.Ғуломов, А.Н.Тихонов ва Р.Қўнғуровларнинг “Ўзбек тили морфем луғати” 1977 
йилда Ш.Раҳматуллаев муҳаррирлигида чоп этилган.
Сўзнинг энг кичик, бошқа маъноли 
бўлакларга бўлинмайдиган қисми морфемалар ҳозирги замон ўзбек тилининг ўзаро 
муносабатга киришиш хусусиятларига асосланади. 
Ш.Раҳматуллаевнинг 1978 йилда чоп этилган “Ўзбек тилининг изоҳли фразеологик 
луғати” алфавит тартибида тузилган бўлиб, унда нутқда фаол қўлланиладиган фразеологик 
бирликлар ва уларнинг барча вариантлари, умумхалқ иборалари мавжуддир. Луғат ўз ичига 
семантик, грамматик, қисман нутқий изоҳлар берилган мингтадан ортиқ ибораларни олади. 
1979 
йилда 
Н.Ҳатамов, 
Б. 
Саримсоқовлар 
томонидан 
нашр 
қилинган 
“Адабиётшунослик терминларининг русча
-
ўзбекча луғати”ида 2000га яқин термин ва 
муаллифлар эътирофича, “терминлашган бирикмалар” киритилган. Бу луғатда у нашр 

---