Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

Keywords: linguistics, dictionary, lexicography, development, stage, general dictionary, 
special dictionary. 
Тилшунос олимлар, тадқиқотчилар фаннинг турли йўналишларида салмоқли илмий
-
тадқиқот ишларини олиб бордилар, эришилган натижалар ўзбек тилшунослиги замонавий 
жаҳон тилшунослигининг муваффақиятлари сифатида намоён бўлди. Ўзбек тили бўйича 
қилинаётган тадқиқот ишлари ҳозирги ўзбек тилининг ривожланиш босқичлари, тараққиёт 
қонуниятларини ва барча тармоқларда тил меъёрларини белгилашди.
Шу даврда луғатшунослик бўйича ҳам ниҳоятда самарали ишлар қилинди. Луғат тузиш 
масалаларини илмий жиҳатдан тадқиқ қилувчи ва луғат тузиш билан шуғулланувчи 
тилшуносликнинг бўлими лексикографиядир. Лексикография, яъни луғатчилик мақсад ва 
вазифаларига кўра назарий масалалар билан шуғулланувчи илмий лексикография ва луғат 
тузиш билан шуғулланувчи амалий лексикографияга бўлинади. Бир тилли, кўп тилли ва 
турли соҳавий луғатлар яратилиб, ўзбек тили лексикографияси тилшуносликнинг алоҳида 
соҳаси сифатида кўринди.
Р.Сайфуллаеванинг тадқиқотларига кўра луғат кенг оммага мўлжалланган умумий 
луғат ва тор мутахассисларга мўлжалланган алоҳида соҳага оид махсус луғатларга 
ажратилади. Луғатнинг ҳар иккала тури ўз навбатида энциклопедик ва филологик луғатларга 
бўлиниб, умумий энциклопедик, махсус энциклопедик, умумий филологик ва махсус 
филологик [4] каби турларга бўлиб ўрганилганида қулайлик касб этади.
Умумий энциклопедик луғат предмет, воқеа
-
ҳодиса, шахслар ва географик жой 
номлари ҳақида батафсил маълумот берувчи луғат
, 
ёзилган тилда сўзлашувчи
ёки тушунувчи 
оммага мўлжалланган бўлади. Ҳар бир халқнинг миллий энциклопедик луғатлари бунга 
мисол бўла олади.
Махсус энциклопедик луғат эса ижтимоий ҳаётнинг муайян соҳасига оид предмет, 
воқеа
-
ҳодиса ва тушунчаларни шу соҳага қизиқувчи омма ва соҳа мутахассислари учун 
изоҳлайди. “Тилшунослик атамалари луғати”, “Медицина луғати” кабилар махсус 
энциклопедик луғатлар сирасига киради.
Умумий филологик луғатлар кенг ижтимоий оммага мўлжалланган бўлиб унга тўғри 
орфоэпик луғатлар, имло луғатлари, изоҳли луғатлар ва таржима луғатлари киради.

---