Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

UO
’
K 821.161.1 
O'ZBEKISTONNING ZAMONAVIY AXBOROT VOSITALARIDA NUTQ STANDARTLARI VA 
TIL MEYYORLARI DINAMIKASI 
D.K. Shadieva, o'qituvchi, Toshkent tibbiyot akademiyasining Termiz filiali, Termiz 
 
Annotatsiya. Ushbu maqola O'zbekiston ommaviy axborot vositalarining zamonaviy matnlaridagi nutq 
normalari va til xususiyatlari dinamikasiga bag'ishlangan, nutq normalari va ulardan foydalanish qoidalari 
ko’rib c
hiqilgan. 
Kalit so`zlar: yozma nutq, tendentsiyalar, munosabatlar, toifalar, uslub, aloqa, iboralar, parvoz, 
televizor 
Аннотация
. 
Данная статья посвящена динамике речевых норм и языковых особенностей в 
современных текстах средств массовой информации Узбекистана. Рассмотрены правила речевых 
норм и их использование.
 
Ключевые слова:
 
письменная речь, тенденции, отношения, категории, стиль, коммуникация, 
выражения, полет, телевидение
 
Abstract. This article deals with the dynamics of speech norms and language features in modern texts 
of mass media of Uzbekistan. The rules of speech norms and their usage. 
Key words: written speech, trends, relationships, categories, style, communication, expressions, take-
off, television 
Bizning davrimiz-faol, ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy davrlarning zamonaviy davridir, ular qadim 
zamonlardan buyon tilda faol va har kuni jamiyat tomonidan aloqa vositasi va butun jamiyat sifatida 
foydalanilmaydi. Zamonaviy davr boshqa sharoitlarda kamroq ko'rinadigan, yanada silliq bo'lishi mumkin 
bo'lgan tilda ko'plab jarayonlar va o'zgarishlarni amalga oshirdi. Yangi haqiqatlar yangi holat jurnalistikaning 
til, uslub ko'rinishidagi o'zgarishlarni, shuningdek, uning ba'zi muhim xususiyatlarini aniqlaydi. Bu, albatta, 
tabiiydir: hayotda ijtimoiy haqiqat o'zgaradi, ikkinchisi esa jurnalistika bo'ladi. Shunga ko'ra, yozma nutqning 
nazariy g'oyalari o'zgaradi, uning toifalari va tushunchalarini tashkil qiladi, rasmiy portlash tilda inqilob 
qilmaydi, lekin insonning, jamiyatning nutq amaliyotiga faol ta'sir qiladi, til imkoniyatlarini ochib, ularni 
yuzaga keltiradi.
Tashqi omillar ta'siri ostida, tilning ichki resurslari ilgari talab qilinmaydigan ichki tizim 
munosabatlariga asoslanadi. Umuman olganda, tilning til o'zgarishlari va normalari tashqi va ichki tartibning 
sabablari bilan o'zaro bog'liqlikda amalga oshiriladi. Bundan tashqari, nutq me'yorlarini o'zgartirish uchun asos 
ichki qonunlar mavjud bo'lgan tilda yotadi, ularning sababi, ularning harakatlantiruvchi kuchi tilning tizimli 
bo'lishidir.
XXI asrda ilmiy-texnik jarayonning rivojlanishi tufayli ommaviy axborot vositalari tizimi 
shakllanmoqda, bu axborotni deyarli cheksiz auditoriyaga tarqatish imkonini beradi. Shuning uchun ommaviy 
axborot vositalari zamonaviy jamiyat hayotiga sezilarli ta'sir ko'rsatadigan haqiqiy kuchdir. Ommaviy axborot 
vositalari jamiyatning birligini saqlab qolish va jamoatchilik fikrini shakllantirish, odamlarning ongiga va 
ma'naviy qadriyatlar tizimiga, milliy madaniyatga va jamiyatning nutq amaliyotiga ta'sir ko'rsatadi. Shu 
munosabat bilan ommaviy axborot vositalari tili ko'plab tadqiqotlar 
–
ijtimoiy-lingvistik, psixologik, madaniy, 
falsafiy ob'ektga aylanadi.

---