Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

риёкор, ялтоқ
?!
Ўшал шохли Искандарга тиз чўкканми ё 
Қутайбага
эгилдими бизнинг 
ҳур
байроқ?! 
Мисралардаги 
риёкор
, 
ялтоқ
сўзлари шоирнинг ўз дили қаъридан отилиб чиққан оригинал 
лисоний бирликлардир. 
Шеърда “Бўлинганни бўри ер” мақолига ишора қилувчи мисралар ҳам борки, улар бағридан ҳам 
кашф этилган ташбеҳларни топиб олиш мумкин: 
Тошкент беги Бухородан Музаффархоннинг 
Кўмагидан нажотидан воз кечти! Нечун?
!
Самарқанд ҳам, Бухоро ҳам маҳв бўлди ахийр, 
Ола оғиз, араз
-
ғараз
бўлгани учун. 
Ушбу банднинг охиридаги сўзлашув нутқига оид сўзлардан танланган ташбеҳлар шеърнинг тил 
хусусиятларига алоҳида жило бағишлаган. Чунки ўша пайтларда Ўрта Осиё хонликлари орасидаги 
муносабат жуда ёмон аҳволда эди. Буни қуйидаги мисралар янада ойдинлаштиради: 
Аммо қўшни хонликларнинг ушбу борада, 
Тутган йўли,
расамади
ҳайронлиғ, 
мубҳам
!
Мазкур мисралардаги 
расамади
сўзи форс
- 
араб тилларига, 
мубҳам
араб тилига мансубдир. 
Биринчи сўз “тутган йўли” бирикмасининг синоними тарзида келтирилиб, маъно кучайтирилган. 
Иккинчи сўз яширин, сирли маъноларига эга. Шоир иборалар танлашда воқеа оқимига қараб иш 
тутади. Масалан, рус империясининг бостириб келиши арафаси ҳақида сўз юритилганда уни: 
Қўш
 
бошли бургут
рамзида берса, 
Россиянинг элимизга тажовуз қилгандан кейинги вайронагарчиликларни кўз олдига келтириб 
уни: 
Қўш
 
бошли қузғун
тарзида ўхшатишга тортади. Ижодкорнинг ҳар бир лавҳага хос ифода 
яратиш шеърнинг бадиий
-
эстетик таъсирчанлигини яна бир поғонага кўтаради ва ўқувчини воқеа сари 
етаклайди.
Шоир босқинчиларнинг қаҳрли қиёфасини, маънавиятсизлигини
реал лавҳаларда 
гавдалантиради: 
Сизга аён, Самарқанддан 
сарҳанг
Самсонов, 
Қандай
мактуб жўнатган шоҳ Александрга. 
“О, гумбазлар
бунда ғашга теккудек юксак, 
Энг аввало тенг этмоқ шарт шуларни ерга. 
Шоир “