Xojiyeva iroda zokirjon qizi

Til o‘qitish darslarida o‘rganuvchining mustaqilligini
qo‘llab-quvvatlash 
Mustaqilik. O‘rganuvchining mustaqilligi. Shu kunga qadar mazkur 
tushunchaning aniq ta’rifi keltirib o‘tilmagan, biroq mashhur psixologlar 
(L.S.Vigotskiy, S.L.Rubinshteyn, A.N.Leontiev) mustaqillik tushunchasini 
shaxsning ixtiyoriy xususiyati sifatida, tashqi yordamsiz o‘z faoliyatini 
tizimlashtirish, rejalashtirish, tartibga solish va faol amalga oshirish qobiliyati, deb 
belgilaydilar. Bundan tashqari mustaqillik insonning tug‘ma xislati emas, u har bir 
yosh bosqichida shakllanadi va rivojlanadi va o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lib 
boradi. Bola o‘sib ulg‘aygan sari mustaqil harakat va malakalar (avval o‘tirish, 
turish, yurish) shakllanadi, so‘ngra ular o‘yinda, sinfda, tevarak-atrofni idrok etishda 
va boshqa odamlar bilan muloqotda asta-sekin murakkablashadi. Bunda 
o‘quvchining o‘z oldiga maqsad qo‘yib, ularga erisha oladigan, hal qila oladigan 
darajada mas’uliyatga ega bo‘lishi, muammolarini tashqi yordamsiz hal qila olishi 

---

nazarda tutiladi. (Masalan, mustaqil bola 3 yoshida oyoq kiyimining bog‘ichini o‘zi 
bog‘laydi, 7 yoshida o‘zi nonushta uyushtirishi yoki mayda narsalarni yuvishi, 8 
yoshida esa uy vazifasini sifatli bajara oladi).
Ko‘rinib turganidek, mustaqillik, darslarda o‘quvchilarning mustaqil 
ishlashini tashkil qilish muhim sanaladi. Shu bois, ayniqsa, til o‘qitish darslarida 
o‘rganuvchilarning mustaqilligini qo‘llab-quvvatlash boshqa barcha fanlar uchun 
asos bo‘ladi. Xususan, til ta’limida o‘rganuvchilarning mustaqilligini ta’minlash 
uchun Ijodiy ishlar tashkil etish, mavzu bo‘yicha testlar kartochkalarini yaratish, 
turli lingvistik bilimlarni kontekstda berish, mashq va topshiriqlarga mantiqiy, aniq, 
ijodiy yondashish talab etiladi va bu o‘quvchilarning mustaqil fikrlashi, qaror qabul 
qilishi, fikrini himoya qila olishini ta’minlaydi.
Xulosa qilib aytish joizki, til ta’limi darslarida o‘rganuvchining mustaqilligini 
qo‘llab-quvvatlash, ularga har tomonlama erkinlik yaratish berilgan vazifalarning 
samarali bo‘lishini ta’minlaydi.