Xix боб Нафас олиш системаси

XIX боб Нафас олиш системаси.

Нафас олиш системаси бурун бушлиги,хикилдок,трахея ва бронхлардан иборат ҳаво ўтказиш йўллари ҳамда альволалардан иборат респиратор бўлимлардан ташкил топган. Ҳаво ўтказиш йўлларида ҳаво намланади, исийди ва ҳар хил чанг заррачаларидан тозаланади. Респиратор бўлимларида эса қон ва альвеолалар ўртасида ҳаво алмашинади.

Функцияси: нафас олиш системаси нафас олиш ва нафас олиш Билан боглик булмаган функцияларни бажаради.
Нафас олиш системаси организм билан ташқи муҳит ўртасида газ алмашинишини таъминлайди. Нафас олиш ўпка альвеолаларининг ритмик кенгайиш ва қисқариш жараёни бўлиб, атмосфера ҳавосининг ўпка альвеолалари деворларидаги капиллярлар қони билан бўлган алоқасини таъминлайди. Олинган хаво респиратор булимга хаво утказувчи йуллар оркали утади ва бунда чанг ва микроорганизмлардан тозаланади, исийди ва намланади.
Нафас олиш билан боглик булмаган вазифаларига куйидагилар киради:
1) иммун химоя;
2) липид ва сув-туз алмашинувида катнашиш (нафас чикарилганда Буг холатида кунига 500 мл сус ажралади);
3) упкадаги тукима базофиллари хисобига кон ивишида иштирок этади;
4) эндокрин (кальцитонин, бомбезин, норадреналин, дофамин, серотонин ишлаб чикаради);
5) серотонин ва брадикинин фаоллигини пасайтииш;
6) упка макрофаглари томонидан лизоцим, интерферон ва пирогенни ишлаб чикариш;
7) упка томирларида майда тромблар ва усма хужайраларини емириш;
8) кон депоси;
9) товуш хосил килишда иштирок этиш;
10) хид билиш;
11) организмдан ацетон, аммиак, алкогол бугларини ажратиш.
Тараққиёти. Эмбрион ҳаётининг 3-ҳафтасида олдинги ичак (ҳалқум) нинг вентрал деворидан тоқ халтасимон бўртма ҳосил бўлади. У пастга қараб ўсади ва ичакдан ажралади. Бўртманинг юқори қисмидан ҳиқилдоқ ва трахея, 2 та пастки халтачаларидан эса ўпка ҳосил бўлади. Пушт ривожланишининг бутун тараққиёти давомида альвеола пуфакчалари бужмайган бўлади. Шунинг учун ҳам ўлик туғилган бола ўпкасининг бир парчаси сувга ташланса, бу бўлак чўкади, аксинча, туғилиб, бир оз яшаб ўлган боланинг ўпкаси сувда қалқиб туради. Бу ҳол суд тиббиётида аҳамиятга эга. Фақатгина бола туғилиши билан олган биринчи нафаси туфайли альвеола пуфакчалари кенгаяди. Бунинг натижасида альвеола бўшлиғи кескин кенгайиб, девори юпқалашиб қолади ва ҳаво алмашиниши учун қулай шароит вужудга келади.