Xitoy filologiyasi kafedrasi

II BOB. Ravishlarning yasalishi

1. 
   Kompazitsiya ( so‘z qo‘shilishi )
   

Kompozitsiya. So‘z qo‘shilish ( o‘zak qo‘shilish ). Xitoy tilida ushbu usulda yasalgan ravishlar murakkab so’zlarni hosil qiladi.

刚才 （ gangcai ）faqat-faqatgina > endigina ,hozirgina; 姑且 ( guqie ) hozircha，hozirgina > hozircha, faqat hozir; 根本 ( genben ) o‘zak ( ildiz ) – o‘zak ( ildiz ) > tubdan ; 坚持 ( jianchi ) mustahkam – ushlamoq > tirishqoqlik bilan, qat’iyan. ¹⁸

刚 va 刚才

刚 ( gang ) ravish bo’lib o’zbek tiliga hozirgina deb tarjima qilinadi. Ish-harakat yoki holat bajarilganligiga ko’p bo’lmaganligini bildiradi. Gapdagi o’rni har doim egadan keyin fe’ldan oldin qo’llaniladi.

刚才 ( gangcai ) bundan farqli ravishda ot bo’lib ham egadan oldin ham egadan keyin qo’llanilishi mumkin.

Misollar:

1. 
   我刚看了邮箱， 没有新邮件。
   

( Wo gang kan le youxiang, mei you xin youjian. )

Men hozirgina pochta qutiga qaradim, yangi xat yo’q edi.

2. 
   我刚才去洗手间了， 你给我打电话了。
   

( Wo gangcai qu xishoujian le, ni gei wo da dian hua le.)

Men endigina qo’l yuvish xonasiga borganimda, sen menga qo’ng’iroq qilibsan.

3. 
   刚才我去洗手间了，你给我打电话了。
   

( Gangcai wo qu xishoujian le, ni gei wo da dianhua le.)

Men endigina qo’l yuvish xonasiga borganimda, sen menga qo’ng’iroq qilibsan.

刚 ( gang ) dan oldin vaqtni bildiruvchi so’zlar qo’llansa bo’ladi, lekin 刚才 ( gangcai ) dan oldin qo’llanilishi mumkin emas.

Misollar:

我上个月刚结婚，正准备和我先生一起出去蜜月。

( Wo shang ge yue gang jiehun, zheng zhunbei he wo xiansheng yi qi chuqu miyue.)

Men o’tgan oyda turmushga chiqdim, ayni paytda turmush o’rtog’im bilan asal oyiga tayyorlanyapmiz.

刚 ( gang ) qo’llaniladigan gaplarda fe’ldan keyin vaqtni bildiruvchi so’zlar kelishi mumkin.

他刚来一会儿.

( ta gang lai yi hui er.)

Uni kelganiga endigina biroz bo’ldi.

刚才 ( gangcai ) dan keyin inkor so’z kelishi mumkin. 刚 ( gang ) dan keyin kelishi mumkin emas.

你为什么刚才不说， 现在才说？

( Ni wei shenme gangcai bu shuo, xianzai cai shuo? )

Sen nimaga o’shanda aytmading, hozir aytayapsan?

刚- 现在的时间，过去的时间。( gang- xianzai de shijian, guo qu de shijian. ) Hozirgi vaqtga ham o’tib ketgan vaqtga ham ishlatilinadi. 刚才( gangcai )esa faqat hozirgi vaqtga ishlatilinadi.

我上大学的时候，弟第刚学会走路。
（ wo shang daxue de shihou didi gang xue hui zou lu.）

Men kollejga kirganimda ukam endigina yurishni o’rgangandi.

刚。。。就 konstruksiya bilan qo’llaniladi.

我刚出门，就下起雨来了。

（ wo gang chu men, jiu xia qi yu lai le. ）

Men endigina chiqishim bilan yomg’ir yog’ishni boshladi.¹⁹

2. 
   Suffiksatsiya ( suffikslar yordamida yasalish )