Xirurgik kasalliklar

O’tkir gatroduodenal yaralar 
Me’da va o’n ikki barmoqli ichak shilliq pardasining o’tkir emirilishi turli 
xil faktorlar hisobiga kelib chiqishi mumkin. Gastroduodenal yaralar kelib 
chiqish sabablari quyidagilar bo’lishi mumkin: 1) o’tkir yaralar har xil stress 
holatlaridan keyin kelib chiqishi mumkin. 2) eroziyalar har xil dori-darmonlar 
ta’sirida yuzaga kelishi mumkin. 3) o’tkir yaralar har xil kasalliklarda birga 
kuzatilishi mumkin (jigar tsirroz, yurak kasalliklari, nafas olish va qon aylanish 
sistemasi etishmovchiliklarida, o’tkir va surunkali buyrak etishmovchiligida). 
O’tkir stress eroziyalar va yaralar. Odatda o’tkir yaralar gastroduodenal 
sohada qon ketishi bilan kuzatiladi. Me’da-ichak tizimi yuqori qismidan qon 
ketishi sabablari gemorragik gastrit (17% holatda) va o’tkir yaralar (5% holatda) 
bo’lishi mumkin. 
Diagnostika: Gemorragik gastrit va o’tkir yaralar diagnostikasida 
ezofagogastroduodenoskopiya muhim o’rin tutadi. Differentsial diaznoz alkogol 
eroziv gastrit va ikkilamchi medikamentoz eroziv gastrit bilan o’tkaziladi.
Davolash: 1) gemostatik terapiya. 2) volemik buzilishlar korrektsiyasi. 
Massiv qon ketish bilan kuzatilgan o’tkir yaralarda konservativ chora-tadbirlar 
yordam bermasa, jarrohlik yo’li bilan qon ketish to’xtatiladi. 
Stress-yaralar. Stress-yaralar quyidagi holatlarda kelib chiqishi mumkin: 
Shok holati, og’ir jarohatlar yoki jarrohlik amaliyotlar (uzoq muddat davom 
etganda), ruhiy zo’riqishlar, bosh miya jarohati, miokard infarkti, sepsis, nur 
energiyalarning ta’siri, og’ir jismoniy mehnat, keskin atrof muhit haroratining 
o’zgarishlari. Stress-yaralarning kelib chiqish asosida gastroduodenal sohadagi 
shilliq pardaning qon bilan ta’minlanishining buzilishi, hamda umumiy 
metobolik va trofik buzilishlar bo’lishi mumkin. 
Klinika va diagnostikasi: Stress yaralarda asosan klinik belgilardan biri turli 
xil qon ketish bilan kuzatiladi. Qon qusish va ichning qora kelishi 

---

351 
gemodikamikaga 
2-3 
kunlari 
ta’sir 
qilishi 
mumkin. 
Ezofagogastroduodenoskopiyada me’da proksimal qismi shilliq pardasida 
ko’plab qon ketayotgan shilliq parda emirilish holatlari kuzatilishi mumkin. 
Stress-yaralar profilaktikasi va davosi xuddi me’da va o’n ikki barmoqli 
ichak yara ksalligini davolashda qo’llaniladigan chora-tadbirlardan iborat 
(antixolinergik preparatlar, gistamin H
2 
- retseptori blokatorlari, antatsidlar, 
sedativ terapiya). 
Dori-darmonlar ta’sirida kelib chiqadigan o’tkir yaralar asosan steroid 
preparatlar ta’siri ostida kelib chiqishi mumkin (aspirin, budadion, indometatsin, 
atofan va boshqalar). 
Ultserogen endokrin kasalliklar. Me’da va o’n ikki barmoqli ichakda peptik 
yaralarning kelib chiqish sabablaridan biri har xil endokrin a’zolari 
kasalliklaridan keyin kuzatilishi mumkin. 2 xil endokrin adenomatoz tafovut 
qilinadi: Birinchi turi – gipofiz, qalqonsimon bezi oldi va me’da osti bezi 
kasalliklari. Ikkinchi turi – buyrak usti bezi va qalqonsimon bezi kasalliklari. 
Diagnostikasida maxsus klinik instrumental tekshirishlar qo’llaniladi (qondagi 
kaltsiy miqdori, radioimmunoximik tekshirishlar yordamida qon miqdoridagi 
garmonlarni o’rganish, ultratovushli skanerlash, kompyuter tomografiyasi, 
angiografik tekshirishlar). Me’da osti bezi kasalliklari tufayli Zollinger-Ellison 
sindromi kelib chiqishi mumkin.
Davolashda me’da rezektsiyasi va gastrektomiya jarrohlik amaliyotlari 
qo’llaniladi.