Ximiya-texnologiya fakulteti

I.3. Akroleinnin’ aliniwi
Ku’ygen maydin’ o’zine ta’n iyisi tiykarinan, akroleinnin’ payda boliwi menen baylanisli.
Akrolein glicirindi kaliy bisulfit ha’m natriy qatnasinda qizdiriw joli arqali glicirinnen eki molekula suwdin’ shigip ketiwi arqali alinadi:
Bul reakciyada suwdi jog’altiw ushin ha’r tu’rli birikpelerden paydalaniladi:
kaliy bisulfat duzi, fosfor kislotasi, bor angidridi ha’m basqalar.
Biraq akroleindi aliw ushin bul usil ku’shli ko’bikleniwdin’ ju’z beriwi menen qiyinshiliq tuwdiradi, bunnan tisqari reakciya na’tiyjesinde ju’da’ az mug’darda akrolein alinadi.
Francuz ximigi Mure kaliy bisulfate penen natriy sulfat aralaspasi (5:1 qatnasta aling’an) suwdi joq qiliwshi katalizator bolip, bul zatlardin’ ha’r birinen energiya aliwin aytti.
Murenin’ pikirine ko’re, akrolein to’mendegishe alinadi:
-Meshalka menen u’skenelengen temir idista glicirin (o,6saat), poroshok ta’rizli katalizator (2,4 saat) penen qizdiriladi. Idistin’ qappag’inda u’sh tesik bar, olardan biri process dawaminda glicirindi quyiw ushin xizmet etedi, ekinshi tesik termometr ushin, u’shinshisi bolsa, 100C qa shekem qizdirilg’an vannadag’I shiyshe idisqa jalg’ang’an muzlatqishqa jalg’anadi. Al, cilindr bolsa, suwdi ha’m ushiwshan’liqti saqlap qaliw ushin xizmet etedi.
Arnawli qabil qilg’ishda toplang’an akroleindi taza ajiratip aliw ushin xizmet qilatug’in ja’ne bir muzlatqish cilindrge jalg’ang’an.
Bul reakciya 195C da ko’biklenbesten a’melge asadi. Bul process na’tiyjesinde ha’m akrolein kislotali aralaspalardan soda menen tazalanadi, kaltsiy xlorid penen qurg’atiladi, son’ ta’kirar disstillew arqali tazalanadi.
Mure usili arqali aling’an akroleinnin’ o’nimdarlig’I shama menen 67% ti quraydi.