Ximiya-texnologiya fakulteti

I.1. Akrolein haqqinda uliwma sipatlama
Akrolein (akrol) – akril aldegid С3Н4О (СН2=СН—СОН), en’ a’piwayi toyinbag’an birlemshi allil spirtine mas keletug'in en’ a’piwayi toyinbag’an aldegid esaplanadi.

Ataliwi
Sistematikaliq nomenklatura boyinsha	Prop-​2-​еn-​1-​al
Racional nomenklatura boyinsha	Akrolein, propenal, akrilaldegid
Ximiyaliq formulasi	C3H4O
Fizikaliq qa’siyetleri
Molyar massa	56,063 gr/mol
Tig’izlig’i	0,843 gr/sm3
Ionlaniw energiyasi	974,7911 KDj/mol

Termikaliq qa’siyeti
Temperaturasi
• balqiw	−87 °C
• qaynaw	52,7 °C
• ushqinlaniw	-26 °C
• jalinlaniw	234 °C
Puwlaniw basimi	29 kPa (20° С)
Fizikaliq qa’siyeti
Eriwshen’ligi
• suwda	200 gr/100 ml
Strukturasi
Dipol momenti	2,552 ± 0,003 (sis du’zilis), 3,117 ± 0,004 (trans du’zilis)

I.2. Akroleinnin’ ashiliwi
1779 – jilda shved ximigi Sheele glicirindi ashadi. Onin’ qa’siyetlerin u’yreniw maqsetinde Sheele aling’an zatti suw aralaspasinan ajiriwdi oylaydi. Ol gliciringe suw qosip, oni suyiltira baslaydi ha’m bul jumisti ja’rdemshisine isenip tapsirip, o’zi laboratoriyadan shig’ip ketedi.
Sheele qaytip kelgeninde ja’rdemshisinin’ halsiz jag’dayda laboratoriya stolinin’ janinda jatitg’anin ko’redi ha’m xanada o’tkir iyisti sezedi. Sol waqitta Sheele ko’zlerinin’ jasawirap baratirg’anlig’in bayqaydi. Ol tez ja’rdemshisin taza hawag’a alip shig’adi ha’m xanani samallatadi.
Aradan bir neshe saat o’tkennen son’, onin’ ja’rdemshisi zorg’a o’zine keledi. Solay etip, grek tilinen “issi may” dep awdarma qiling’an jan’a zat – akrolein zati payda boladi.