Xi bob. Moliya bozori risklari va portfelni boshqarish

VaRning tadbiq qilinishi
Portfel VaRining hisoblanishi qiyinchilik tugʻdiradi chunki tarkibida yuzlab va undan ham ortiq aktivlar mujassamlangan portfelning maʼlum davr oraligʻida evolyutsiyasi (shakllanishi/oʻzgarib borishi)ni modellashtirish mushkil hisoblanadi.7778 VaRning amaliyotga joriy qilish nafaqat industriyaga, balki akademik tadqiqotchilar uchun ham ahamiyatlik darajasi yuqori hisoblanadi va hozirgi kunda uni toʻrtta asosiy usuli mavjud, yaʼni:
Retrospektiv79 simulyatsiya (Historical Simulation) usuli. Bunda uzoq davrni ichiga olgan statistik maʼlumotlarga tayanib portfel yoʻqotishlarining empirik80 ehtimolli taqsimotini aniqlanadi. Keyin mos keladigan kvantildan keltirib chiqish orqali VaR qiymatini aniqlanadi. Bu yondashuvni tadbiq qilish qulay hisoblanib, statistik usullar yordamida takomillashtirish mumkin.
Parametrik yondashuv. Ushbu usul istalgan kumulyativ ehtimollik uchun VaRni aniqlash boʻyicha analitik yechimni talab etadi. Afsuski taqsimotning barchasi ham yechimga ega emas, biroq VaRni hisoblash uchun chekli qiymat nazariyasi (chegaradan ortadigan choʻqqi va umumiy chekli qiymat taqsimoti)dan foydalanish mumkin.81
Monte Karlo Simulyatsiyasi usuli. Monte Karlo simulyatsiyasi aktivlar yoki portfelni oʻzida aks ettiradigan biror bir tasodifiy jarayonni (misol uchun stoxastik differensial tenglama) simulyatsiya qilish uchun umumiy usul hisoblanadi. Yetarli simulyatsiyalar sonidan keyin yoʻqotishlar taqsimotini va buni natijasida retrospektiv
77 M. Musiela and M. Rutkowski. Martingale Methods In Financial Modelling. Springer, 2005.
78 J. Hull. Options, futures and other derivatives. Prentice Hall, 2000.
79 Retrospektiv – oldingi davr statistik ma’lumotlarini hisobga olgan holda.
80 Empirik – real kuzatuvlarga asoslanib yoki tajriba yo‘li bilan.
81 Qo‘shimcha ma’lumot uchun: R. Cont and P. Tankov. Financial Modelling with Jump Processes. CRC Press, 2004.
195
simulyatsiya singari turli ehtimolliklar uchun VaRni keltirib chiqish mumkin. Ushbu yondashuvni ahamiyatliligi boʻyicha tanlanma, stratalashgan82 tanlanma va anitetik83 tanlanmalarni amalga oshirish kabi turli hisoblash texnikalari bilan takomillashtirish mumkin.84