23-kazus O‘zbekiston Respublikasining fuqarosi S. O‘zbekistondagi davlat organiga Germaniya Federativ Respublikasi fuqarosining nomidan Germaniyada berilgan ishonchnomaga asosan uning huquqlarini amalga oshirish yuzasidan murojaat qildi. Ammo, O‘zbekiston Respublikasi davlat organlari tomonidan ishonchnoma haqiqiy emas deb topdi.
Muhokama qiling: Vaziyatga huquqiy baho bering. O‘zbekiston davlat organining harakatlari qonuniymi? Xorijda berilgan rasmiy hujjatlarni O‘zbekiston Respublikasida haqiqiy deb topishning qanday talablari mavjud. Amaldagi FKning 1173-moddasiga ko’ra, O‘zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari, chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarga nisbatan tegishli davlatlarning qonunlari bo‘yicha tuzilgan fuqarolik holati hujjatlarini tasdiqlash uchun xorijiy davlatlarning vakolatli organlari tomonidan berilgan hujjatlar legallashtirilgan yoki apostil qo‘yilgan taqdirda, O‘zbekiston Respublikasida haqiqiy deb tan olinadi. Ushbu qoidaga ko’ra yuqoridagi ishonchnoma yoki legallashtirilishi kerak, yoki unga apostil qo’yilishi kerak. Shuningdek, ushbu sohadagi munosabatlarni tartibga soluvchi “Xorijiy rasmiy hujjatlarni legallashtirishni bekor qiluvchi Gaaga konvensiya”si ham mavjud. Ushbu konvensiya bugungi kunda ma’muriy hujjatlar, notarial dalolatnomalar, turli xil guvoxnoma va ma’lumotnomalarga va ishonchnomlarga nisbatan ham qoo’llanmoqda. Ushbu konvensiyaga a’zo davlatlarda berilgan hujjatlarga nisbatan legallashtirish talabi bekor qilinadi. Ya’ni bir davlatda berilgan hujjat, ikkinchi davlatda to’g’ridan-to’g’ri amal qiladi.
24-kazus Qishloq xo‘jaligi maxsulotlarini qayta ishlashga ixtisoslashtirilgan Avstriya tashkiloti O‘zbekiston kompaniyasi bilan Germaniyada bo‘lib o‘tgan ko‘rgazmada meva-sabzovotlar yetkazib berish bo‘yicha umumiy miqdori 350 ming AQSh dollari miqdorida 3 ta shartnoma imzoladi. Mazkur shartnomalar bosqichma-bosqich amalga oshirilishi, qolaversa tashuvchi tashkilot Afg‘oniston va Eron Islom Respublikalarida ro‘yxatdan o‘tganligini inobatga olib, eksporter hisoblangan taraf ya’ni O‘zbekiston kompaniyasi yuristlari shartnoma bahosining 15% ni oldindan to‘lov qilgan qismiga nisbatan akkredetiv rasmiylashtirishni shartnoma bahosining qolgan qismiga boshqa xisob-kitob turini taklif qildilar.
Importyor taraf esa ayni bir shartnomaga ikki xil hisob-kitob turini qo‘llash maqsadga muvofiq emasligini, shu sababli mazkur shartnomaga nisbatan fakat inkassoni qo‘llashni taklif qildi.
Muhokama qiling: mazkur vaziyatda siz ushbu masalani yechimiga oid qanday taklif bergan bo‘lardingiz? Тўлов топшириқномаси билан ҳисоб-китоб қилинганида банк мижознинг топшириғига мувофиқ унинг ҳисобварағидаги маблағлар ҳисобидан маълум миқдор пул суммасини мижоз кўрсатган шахснинг шу ёки бошқа банкдаги ҳисобварағига қонун ҳужжатларида назарда тутилган муддатларда, агар банк ҳисобварағи шартномасида қисқароқ муддат назарда тутилган бўлмаса ёки у банк амалиётида қўлланиладиган иш муомаласи одатларида белгиланган бўлмаса, ўтказиш мажбуриятини олади. Тўлов топшириқномасида маблағларни олувчи сифатида кўрсатилган шахс банкдан тўловни амалга оширишни талаб қилиш ҳуқуқига эга бўлмайди, бундай ҳуқуқ қонунда ёки мижознинг банк билан тузган шартномасида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно. Тўлов топшириқномасининг ҳамда у билан бирга тақдим этиладиган ҳисоб-китоб ҳужжатларининг мазмуни ва шакли банк қоидаларида белгилаб қўйилган талабларга мос келиши керак. Мижознинг топшириғи унинг ҳисобварағида маблағлар бўлган тақдирдагина, агар мижоз билан банк ўртасидаги шартномада бошқа ҳол назарда тутилган бўлмаса, банк томонидан ижрога қабул қилинади.
Аккредитив бўйича ҳисоб-китоб қилинганида мижознинг (тўловчининг) топшириғи билан ва унинг кўрсатмаларига мувофиқ аккредитив очган банк (банк-эмитент) маблағларни олувчи ёки у кўрсатган шахс (бундан кейинги матнда-маблағларни олувчи) ҳужжатларни тақдим этган ва аккредитивда назарда тутилган бошқа шартларни бажарган тақдирда тўловни амалга ошириш мажбуриятини олади. Қопланган (депонентланган) аккредитив очилган тақдирда банк-эмитент уни очиш вақтида мижознинг ўз маблағларини ёки унга берилган кредитни банк эмитентнинг мажбуриятлари амал қилиб турадиган бутун муддатга ижрочи банк ихтиёрига ўтказиши шарт. Қопланмаган аккредитив очилган тақдирда банк-эмитент ижрочи банкка аккредитивнинг бутун суммасини банк-эмитентнинг ижрочи банкда юритилаётган ҳисобварағидан ўчириш ҳуқуқини беради. Аккредитивнинг амал қилиш муддати ва у бўйича ҳисоб-китоб қилиш тартиби пул маблағларини тўловчи билан олувчи ўртасидаги шартномада белгилаб қўйилади. Шартномада яна қуйидагилар бўлиши керак: банк-эмитентнинг номи; аккредитивнинг тури ва уни бажариш усули; маблағларни олувчини аккредитив очилганлиги ҳақида хабардор қилиш усули; аккредитив бўйича маблағлар олиш учун олувчи томонидан тақдим этиладиган ҳужжатларнинг тўлиқ рўйхати ва аниқ тавсифи; товарлар жўнатилганидан (хизматлар кўрсатилган, ишлар бажарилганидан) кейин ҳужжатларни тақдим этиш муддатлари, уларни расмийлаштиришга қўйиладиган талаблар.
