Xalqaro valyuta munosabatlari rivojlanishining zamonaviy

Ochiq hisob-varaq bo‘yicha hisob-kitoblar. Ularning mohiyati tovarlar olinganidan so‘ng importyorning eksportyorga bo‘lgan muntazam toMovlaridadir. Joriy qarzdorlik summasining hisobi savdo bo‘yicha hamkorlarning kitoblarida yuritiladi. Xalqaro hisob- kitoblarning ushbu shakli ochiq hisob-varaq bo‘yicha kredit bilan bogMiqdir. Ochiq hisob-varaq bo‘yicha qarzdorlikni so'ndirish bilan bogMiq hisob-kitoblar tartibi kontragentlar o'rtasida tuzilgan kelishuv shartlari bilan belgilanadi.
Odatda, belgilangan muddatlardagi muntazam toMovlar ko‘zda tutiladi (tovar yetkazib berilganidan so‘ng yoki oyning boshida yoki oxirida importyor tomonidan tovarlar qayta sotib boMinganidan so‘ng). Hisob-kitoblarning solishtirma tekshiruvi amalga oshirilganidan so'ng ochiq hisob-varaq bo'yicha qarzdorlikning vakuniy so'ndirilishi banklar orqali, odatda, bank o'tkazmasi yoki chekidan foydalangan holda amalga oshiriladi. Shu sababli bank statistikasi ochiq hisob-varaq bo'yicha hisob-kitoblarni ko‘p holatlarda bank o‘tkazmalari sifatida hisobga oladi.
Veksellar va cheklardan foydalangan holda hisob-kitoblarni amalga oshirish. Xalqaro hisob-kitoblarda eksportyor tomonidan importyorga qarata chiqarilgan o'tkaziladigan veksellar ishlatiladi. Tratta — bu qonun bilan belgilangan shaklda tuzilgan hamda o'zida kreditor (trassant)ning qarz oluvchi (trassat)ga belgilangan muddatda ma’lum bir summani vekselda qayd etilgan shaxs (remitent)ga yoki taqdim etuvchiga to‘lash to'g'risidagi shartsiz buyrug’ini mujassam etgan hujjatdir. Veksel bo‘yicha to'lov javobgarligi importyor yoki bank sifatidagi akseptant zimmasidadir. Banklar tomonidan akseptlangan trattalarni «hisobga olish» operatsiyasi orqali naqd pulga oson aylantirish mumkin. Trattalar chiqarilishi va ularga haq toianishining shakllari, rekvizitlari hamda shartlari 1930-yilda Jeneva veksel konvensivasi tomonidan qabul qilingan «Birxillashtirilgan veksel qonuni»ga asoslan- gan veksel qonunchiligi bilan muvofiqlashtiriladi. XVI—XVII asrlarda paydo bo‘lgan va taqdim etuvchi (odatda, savdogar)ga mahalliy valutada ma’lum bir summa to'lash to'g'risidagi iltimosni o‘zida mujassam etgan yo'llanma xatlar trattalarning dastlabki shakllari edi. Tovar-pul munosabatlarining taraqqiy etishi va xo'jalik aloqalarining globallashuvi munosabati bilan veksel universal kredit hisob-kitob hujjatiga aylandi. Trattadan inkasso va akkreditivga qo'shimcha ravishda foydalanish, kredit hamda valuta tushumini olish huquqini beradi.
Nosavdo toifadagi xalqaro hisob-kitoblarda to'lov vositasi sifatida yo‘l cheklari va Yevrocheklar ishlatiladi. Yo‘l (sayyohlik) cheki bu, unda ko'rsatilgan valuta summasini chekning egasiga to'lash (buyruq) to'g'risidagi to'lov hujjatidir. Yo'l cheklari yirik banklar tomonidan milliy va xorijiy valutalarda yozib beriladi. Chek egasining imzo namunasi chek ustiga unga chek sotilayotgan paytda qo‘yiladi.