Xalqaro lizing operatsiyalari

Ijaraga berilayotgan mulkka nisbatan quyidagilar ajratib ko’rsatiladi:

• 
  Sof lizing bitimi. Sof lizing bitimida, odatda, ijaraga berilayotgan mulkning xizmat
  ko’rsatishida, yoki foydalanishda pay do bo’ladigan qo’shimcha xarajatlarni lizing
  oluvchi o’z buyniga olishi ko’zda tutiladi;
  
• 
  To`liq lizing bitimi. To`liq lizing bitimida odatda mulkdan foydalanish bilan bog’liq barcha xarajatlarni va texnik ta'minot bilan bog’liq xarajatlarni ijaraga beruvchi uz
  buyniga oladi.
  

Ijaraga berilayotgan ob'ektning o’ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib - harakatlanadigan mulkka beriladigan lizingni, harakatlanmaydigan mulkka (ma'muriy bino-inshootlar, omborxonalar, supermarketlar, garajlar va boshqalar) beriladigan lizinglarga bo’lishadi.
Odatda, kuchmas mulk lizingidan - qurilishda foydalanadilar. Tadbirkorlar sanoat bino-inshootlarni ko`rishda, ko’pincha o’z kapitali etishmasligidan kiynaladilar, yoki ular o’zlarining pul mablag’larini aylanishidan olib, uni uzoq muddat davomida yangi ob'ektlarni ko`rishga sarflashni ma'kul kurmaydilar. Sanoat ob'ekti, omborxona qurilishi, mexmonxona qurilishi uchun ko’p xoUarda investitsiyaga kerak bo’ladigan summaning kichik va o’rta xol firmalarga etmay qolish xavfi tug`iladi. Bunday sharoitda, lizing kompaniyalari turli ob'ektlar qurilishini, keyinchalik kuchmas mulkni lizinglash bilan kreditlashadi. Ko`chmas mulk ob'ektini ko’rish va jixozlash majburiyatini lizing kompaniyasi o’z buyniga oladi va undan foydalanish natijasida tushgan daromadning sezilarli qismini oladi. Lekin, bu ob'ektdan lizing kompaniyasi foydalanmaydi, balki, ijaraga topshirilgan firma foydalanadi.
Mijozning garovlangan talabi bo’yicha, lizing kompaniyasi er maydonini sotib olishga ma'lum miqdorda mablag’ sarflaydi va pudratchiga loyihalash, ko’rish ishlari va mijozning talablariga muvofiq ob'ektni jixozlash kabi ishlarni topshiradi. Ob'ekt qurilishi tugagandan so’ng, 20-30 yil muddatga mijozga ijaraga beriladi. Bu muddat tugashidan oldinrok, ijarachi ob'ektni to’la sotib olishi mumkin. Ko`chmas mulkning lizingi, oddiy ijaradan shunisi bilan farqlanadiki, ob'ektni jixozlash va ko`rish, ma'lum mijoz uchun uning barcha talablarini e'tiborga olgan holda olib boriladi. Kurilgan ob'ektni foydalanishga olgan mijoz, uni ta'mirlash va atrof-muhitni tozalash bilan bog’liq xarajatlarni o’z buyniga oladi. Mijoz bu ob'ektni to’la yoki qisman sub ijaraga topshirishi mumkin, birok unga egalik qilish huquqi lizing kompaniyasida koladi.
Investitsiya lizingi biznesga yo’naltirilgan kapitaldan farqli ravishda inflyatsiyadan himoyalangandir. Chunki, bozor iqtisodiyoti sharoitida, odatda, er va kuchmas mulk narxi tinmay o’sib borish an'anasiga egadir.
Xalqaro lizing operatsiyalaridan jahon amaliyotida harakatlanuvchi mulk lizingi keng tarqalgan. U o’ziga juda ko’p ob'ektlarni biriktirgandir. Ularning asosiy guruhlariga quyidagilarni ko’rsatish mumkin:

• 
  transport vositalari (yuk tashuvchi avtomobillar, yengil avtomobillar, samolyotlar, kemalar va shu kabi transport vositalari);
  

• 
  televizion va masofaviy texnik-elektron aloqalar vositalari;
  
• 
  stanoklar;
  
• 
  qurilish texnikasi;
  
• 
  kompyuterlar va ma'lumotlarni qayta ishlash vositalari;
  
• 
  sanoat, ya'ni ishlab chiqarish asbob-uskunalari, mexanizmlar;
  
• 
  litsenziya, nou-xau, kompyuter dasturlari va shu kabilar.
  

Lizingning muddati, yoki davri deganda - lizing shartnomasining harakat muddati tushuniladi. Bu davrda, lizing beruvchining balansida lizingga topshirilgan ishlab chiqarish vositalari (mashinalar, asbob-uskunalar, transport vositalari va shu kabilar) hisobda turadi hamda lizing oluvchi o’zining xo’jalik faoliyatida lizing kompaniyasi tomonidan o’rnatilgan to’lovlarni tulab, undan foydalanadi.
Lizingning birlamchi va ikkilamchi davrlariga ajratishadi. Lizingning birlamchi davri deyilganda, bitim harakatining asosiy davri tushuniladi. Bunda lizing oluvchi lizing kompaniyasiga ob'ektning to’la amortizatsiya ajratmalari hamda ajratilgan foizlarni to’la amalga oshirmagan bo’ladi. Ikkilamchi davrda, lizing oluvchi lizing firmasiga to’liq to’lovni amalga oshiradi. Biroq, lizing firmasi lizing ob'ektiga egalik qilish huquqini bermagan bo’ladi. Lizing oluvchi asbob-uskunani an'anaviy stavkada foiz to’lagan holatda foydalanishda davom etadi. Bu kabi lizing muddatini uzaytirish, lizing shartnomasida albatta kelishilgan bo’lishi kerak. Nazariy jihatdan, lizingning ikkilamchi davri vaqt bo’yicha cheklovlarga ega emas, birok, uning muddati asbob-uskunaning haqiqiy xizmat muddati bilan chegaralangandir. Asbob-uskunaga e'tibor qaratish va buzilganda o’z vaqtida qayta ta'mirlash kabi masalalar, ikkilamchi davrni noma'lum muddatga uzayishiga olib kelishi mumkin.
Xalqaro amaliyotda xalqaro lizing shartnomalarining quyidagi shakllari ishlab chiqildi.

1.