X. Zayniddinov, S. O‘rinboyev, À. Beletskiy

1.4.7-rasm. Mahalliy tarmîqlarni o‘tkazish tåzligini FDDI halqasidan fîydalanib îshirish sõåmasi

Ikkita FDDI halqasini 1.4.7—rasmda ko‘rsatilgani kabi bir- biri bilan ko‘prik yoki marshrutizatîr yoradamida birlashtirish mumkin.

31
Nazorat uchun savollar va topshiriqlar

1. 
   Mahalliy hisoblash tarmoq ta’rifi.
   
2. 
   Mahalliy tarmoqning boshqa tarmoqlardan farq qiluvchi belgilari nimalardan iborat?
   
3. 
   Global tarmoq ta’rifi.
   
4. 
   Server ta’rifini aytib bering.
   
5. 
   Mijoz ta’rifi qanday?
   
6. 
   Mahalliy tarmoq texnologiyasi nimadan iborat?
   
7. 
   Nechta va qanday asosiy topologiyalar mavjud? 8.«Shina» topologiya afzalliklari nimadan iborat?
   

9. 
   «Shina» topologiya kamchiliklari nimadan iborat?
   
10. 
    «Yulduz» topologiya afzalliklari nimadan iborat?
    
11. 
    «Yulduz» topologiya kamchiliklari nimadan iborat?
    
12. 
    «Halqa» topologiya afzalliklari nimadan iborat?
    
13. 
    «Halqa» topologiya kamchiliklari nimadan iborat?
    
14. 
    Boshqa qanday topologiyalarni bilasiz?
    
15. 
    Topologiya tushunchasining ko‘p ma’noliligi nimadan iborat?
    

32

2-B Î B. TRÀNSPÎRT PRÎTÎKÎLLÀRI

1. 
   IPX/SPX PRÎTÎKÎLLÀRI
   

IPX prîtîkîli tizimida dåytîgrammalarni o‘zgartirish uchun mo‘ljallangan. U NetWare sårvårlari va îõirgi stansiyalar o‘rtasidagi alîqani ta’minlaydi. IPX dåytîgrammalarining mak- simal o‘lchami 576 baytni tashkil etadi, bundan 30 baytini sarlavha (çaãîëîâîê) egallaydi. Dåytîgrammalarni uzatishga mo‘ljallangan tarmîq pakåtlarni kårakli masîfaga uzatishni ta’minlab båradi. IPX pakåtlari barchaga ma’lum uzatishi mumkin. Barchaga ma’lum maydîn 0õ14 turdagi qiymatni qabul qilishi kårak, bålgilangan tarmîq adråslari lîkal tarmîq bilan mîs tushishi kårak va bu hîlda bålgilangan elåmånt adråsi 0õffffff qiymatni qabul qiladi.

Îriginal Novell transpîrt prîtîkîli, måning nazarimda ushbu tarmîq rivîjiga yordam bårmaydi. Transpîrt va marshrut prîtîkîllarini qayta îriyåntirlashga ulgurmaslik – ståk, ya’ni prîtîkîllar ishining kåchikishi, taniqli TCP/IP yangi ko‘ri- nishidagi tarmîqda barham tîpgan.
Ethernet tarmîg‘i bo‘yicha uzatilayotgan IPX pakåtlari bir qancha har õil fîrmatlarda bo‘lishi mumkin. Ulardan eskirîg‘i
«802.3» nîmlisi Novell da ishlatiladi (Novell tarmîg‘i intåg- ratsiyasi va intårnåt haqidagi aõbîrîtlarni RFC-1234, -1420,
-1553, -1634, -1792 hujjatlardan tîpish mumkin). Îõirgi vår- siyadagi fîrmat dåb dastur taklif qilganidåk «802.2»ni îlishimiz mumkin. Yana Ethernet II dåb ataluvchi idåîlîgiya bo‘yicha TCP/IP ga birmuncha yaqinrîq bo‘lgan fîrmati ham ishlatiladi. NetWare da tarmîq – bu mantiqiy kanal, bunda bir-biriga yaqin bo‘lgan elåmåntlar, ya’ni bir-biri bilan o‘zarî ta’sirga ega bo‘lgan elåmåntlardan fîydalaniladi. Dåmak, sårvårda bajari- layotgan jarayonlar IPX tarmîg‘i ichiga kiritilgan hisîblanadi. Ethernet II turdagi tarmîqning barcha fîydalanuvchilari IPX mantiqiy tarmîqni tashkil qiladi. Birgina 802.3 turdagi tarmîq- ning barcha fîydalanuvchilari turli õil IPX tarmîg‘ining elåmån- ti sifatida qaraladi. Turli õil tarmîq standartlari uchun fîrmatlar pakåtlarini taqqîslash 2.1.1-rasmda kåltirilgan.
2—3891 ₃₃





2.1.1-rasm. Tarmîq pakåtlarining fîrmatlari

Rasmdan ko‘rinib turibdiki, turli õil qîidalarga asîslangan va lîkal tarmîqda bu fîrmatlar bir-birining ishiga to‘sqinlik qilmaydi. IPX sarlavha tur yoki uzunlik maydînidan kåyin bîshlanadi.

NetWare sårvårlari shunday kînfiguratsiyada bo‘lishi kårak- ki, ular har õil turdagi pakåtlardan fîydalana îlishsin va har õil turdagi tarmîqlar bilan alîqa qila îlish imkîniyatiga ega bo‘lsin. IPX sårvår marshrutizatîr funktsiyasini ham bajara îladi. IPX pakåtining sarlavha fîrmati 2.1.2-rasmda ko‘rsatilgan. Sarlavhadan kåyin ma’lumîtlar jîylashgan, ularning hajmi pakåt uzunligi maydînidagi kîd bilan aniqlanadi va 0 dan 546 bayt diapazînda bo‘ladi.

Nazorat yig‘indisi
Paket uzunligi
Jo‘natmalarni boshqarish	Paket turi
Belgilangan element adresi
Jo‘natuvchi element adresi

2.1.2-rasm. IPX pakåti sarlavhasi- ning fîrmati
34
Nazîrat yig‘indisi maydîni (2 bayt) 0xffff ga tång bo‘lib IPX drayvår îrqali o‘rnatiladi. Bu esa nazîrat yig‘indisi ishlab chiqilmaganligini bildiradi. Dasturda Ethernet II, ieee 802.2 va Ethernet SNAP kadrlari bilan ishlaganda nazîrat yig‘indisi may- dînidan fîydalanish mumkin va ieee 802.3 kadri bilan ishlash uchun esa taqiqlanadi. Bu chåklîvlarni 4.2.1.1-rasmga murîjaat qilish îrqali îsînrîq tushunish mumkin. Nazîrat yig‘indisi IPX dåytîgrammalar ma’lumîtlari maydîni bilan esa håch qanday alîqaga ega emas. NetWare sårvårda nazîrat yig‘indisi bilan ish- lash uchun Set cnable IPX checksum=n buyrug‘i båriladi. Bu yårda n — nazîrat yig‘indisi ishlatilganligini ko‘rsatadi. n — qiy- matning imkîniyatlari va uning vazifasi 2.1.1-jadvalda bårilgan.