X. Vaxobov, A. A. Abdulqosimov, N. R. Alimkulov

Nazorat savollari:
1. Markaziy Osiyo tabiiy geografik o’lkasi tabiiy sharoiti va rel’efi 
xususiyatlariga tavsif bering?
2. Mongoliya Oltoyi o’lkasi iqlimiy sharoitini tavsiflang?
3.Tarim-Jung’oriya o’lkasi gidrografiyasi o’ziga xos tomonlari nimada?
4. Gobi-Alashan o’lkasi tabiat mintaqalari geografiyasiga tavsif bering?
6.7.9. BALAND OSIYO 
 
 
Tayanch so’z va iboralar:
tektonik struktura, orogenez, neotektonik 
harakatlar, musson iqlim, Kunlun, Oltintog’, Nanshan, Sino-Tibet, Transhimolay, 
metamorfik jinslar.
 
 
Bu tabiiy geograik rayonda Hinduqush, Qoraqurum tog’ tizimlari, Tibet 
tog’ligi va uning chekka qismlarida qad ko’tarilgan baland Kunlun, Oltintog’, 
Nanshan, Sino-Tibet, Transhimolay (Gandisishan) tog’ tizmalari majmuasidan 
tarkib topgan eng baland tog’li o’lkadir. Uning maydoni 2 mln. km
2
ga teng. 
O’lkaning hududi shimolda Kunlunning shimoliy tog’ etaklaridan janubda 
Himolayning shimoliy tog’ etaklarigacha, g’arbda Pomir, Hinduqush va Qoraqurum 
tog’ tugunidan sharqda Sino-Tibetning sharqiy tog’ etaklarigacha cho’zilgan. 
Himolay tog’lari o’ziga xos iqlim xususiyatlari bilan Baland Markaziy Osiyo 
iqlimidan farq qilganligi sababli Janubiy Osiyo regioni tarkibiga kiritilgan. Baland 
Osiyo Yer yuzidagi eng yirik orografik to’siq bo’lib, umumiy atmosfera 
sirkulyasiyasiga monelik qiladi, havo oqimi harakatlarining yo’lini to’sadi, Osiyo 
maksimumining kuchayishiga yordam beradi. Shu bilan birga Tinch va Hind 
okeanlaridan keladigan nam havo massalarini materik ichkarisiga kirib borishiga 
halaqit berib, Osiyoning boshqa regionlarini tabiiy sharoitiga ta’sir ko’rsatadi, arid 
iqlimli baland tog’ landshaftlarini va vertikal zonallikning xilma-xil tiplarini 
vujudga kelishiga imkon yaratadi. 

---

316