X. Vaxobov, A. A. Abdulqosimov, N. R. Alimkulov

Nazorat savollari:
1. Tabiiy geografik rayonning boshqa rayonlardan o’ziga xos xususiyatlarini 
ajrating? 
2. O’lka rel’efining xilma-xilligi bilan bog’liqlik tomonlarini ayting? 
3. O’lkalardagi asosiy iqlim va gidrografik xususiyatlarini taqqoslang? 
4. O’simliklarning tarqalishi qanday xususiyatlarga ega va tabiat muhofazasi 
nimalardan iborat? 
6.7.6. JANUBI-G’ARBIY OSIYO 

 
Tayanch so’z va iboralar:
Al’p-Himolay burmalanish mintaqasi, graben, 
kontinental yotqiziqlar, landshaft komplekslar, platforma, kristall massiv, tektonik 
harakatlar, vulkanizm, "ikki daryo oralig’i", dengiz yotqiziqlari, allyuvial 
yotqiziqlar.
 
Old Osiyo tog’liklaridan janubda joylashgan va ular bilan tutashib turgan 
Janubi-G’arbiy Osiyo tabiiy geografik rayoni Arabiston yarim oroli va 
Mesopotamiya pastekisligidan tashkil topgan. Bu TGR uch tomondan Hind 
okeanining Qizil va Arabiston dengizlari, Adan, Omon va Fors qo’ltiqlari bilan 
o’ralgan. G’arbiy sohili O’rta dengiz suvi bilan yuvilib turadi. Janubi-G’arbiy Osiyo 
genetik jihatdan Afrika platformasining bir qismi bo’lib, undan neogenda vujudga 
kelgan tektonik yoriq Qizil dengiz grabeni orqali ajralgan. Al’p-Himolay 
burmalanish mintaqasida hosil bo’lgan Mesopotamiya bukilmasi kontinental 
yotqiziqlar bilan to’lib Janubi-G’arbiy Osiyoni Yevrosiyoga tutashtirgan. Bu TGR 
Yevrosiyo materigi tarkibida bo’lsada, uning tabiiy sharoiti va landshaft 
komplekslari Afrikaning Sahroi Kabir cho’llari tabiiy sharoitiga va landshaft 
komplekslariga o’xshash. 
Janubi-G’arbiy Osiyoning jazirama issiqligi, yer usti suvlarining nihoyatda 
kamligi, suvning katta miqdorda bug’lanishi uni o’rab turgan dengiz va qo’ltiqlar 
suvining sho’rligining oshishiga, haroratining baland bo’lishiga ta’sir ko’rsatadi. 

---

290 
Masalan, eng issiq davrda Arabiston dengizi suvining harorati +29°+30°S, Qizil 
dengizda +32°S, Fors qo’ltig’ida +35°S gacha etadi. Suvning sho’rligi esa Arabiston 
dengizida 36-36,5°/
00,
Fors qo’ltig’ida 37-39°/
00
va Qizil dengizda 41°/
00
ga teng. 
Janubi-G’arbiy Osiyo tabiiy geografik sharoiti, landshaft xususiyatlari bilan bir-
biridan farq kiluvchi Arabiston yarim oroli va Mesopotamiya pastekisligi o’lkalariga 
bo’linadi.