X to‘xtaboyev kimyo 9

n 
va
 l
 orasidagi bog‘lanish 4- jadval.
Energetik pog‘ona, n
1
2
3
4
Energetik 
pog‘onacha, l
0
0
1
0
1
2
0
1
2
3
l ning harflarda
yozilishi
s
s
p
s
p
d
s
p
d
f
n va l ning birgalikda 
yozilishi
1s
2s 2p
3s
3p
3d
4s
4p
4d
4f
Pog‘onachalardagi elektronlar soni quyidagi formula bilan
topiladi: 2 · (2
l 
+1).
s-elektronlar yadro atrofida sharsimon harakatlanadi va ular 
har bir energetik pog‘onada (2 · (2 · 0 + 1) = 2) 2 tagacha 
bo‘ladi.
http:eduportal.uz

---

15
p-elek tron lar yadro atrof ida x, y va z o‘qlar i bo‘ylab 
perpendikular harakatlanadi va ular ikkinchi qavatdan boshlab 
har bir qavatda oltitagacha bo‘ladi (2 · (2 · 1 + 1) = 6).
d- va f-elektronlarning yadro atrofida harakatlanishi yanada 
murakkabroq trayektoriya bo‘ylab amalga oshadi.
d-elektronlar uchinchi qavatdan boshlab har qavatda 10
tagacha, f-elektronlar esa to‘rtinchi qavatdan boshlab 14 tagacha 
bo‘la oladi.
K imyoviy elementlar oxirgi qo‘shilayotgan elektronning 
qaysi energetik pog‘onachada harakatlanishiga qarab s, p, d va f 
elementlarga farqlanadi.
Pog‘onachalardagi bo‘sh yacheykalar elektron lar bilan, 
avvalo, bittadan maksimal darajada to‘ladi, so‘ngra ortib qolgan 
elektronlar tartib bilan juftlasha boshlaydi.
Umuman olganda, energetik pog‘ona va pog‘onachalarning
elekt 
ron bilan to‘lib borish tar tibini quyidagicha tasvirlash 
mumkin:
1s 
→
2s 
→
2p
→
3s 
→
3p
→
4s 
→
3d 
→
4p
→
5s 
→
4d 
→
5p
→
→ 
6s 
→ 
4f 
→
5d 
→
6p
→
7s 
→
5f 
→
6d 
→
7p.