X ibragimov, sh. Abdullayeva

Milliy istiqlol mafkurasining asosiy g‘oyalari va mobiyati Milliy istiqlol mafkurasining bosh g'oyasi: «ozod va obod Va- tan, erkin va farovon hayot barpo etish»^{I II}dan iboratdir. Uning asosiy g'oyalari quyidagilar:

1. 
   Vatan ravnaqi.
   
2. 
   Yurt tinchligi.
   
3. 
   Xalq faravonligi.
   
4. 
   Komil inson.
   
5. 
   Ijtimoiy hamkorlik.
   
6. 
   Millatlararo totuvlik.
   
7. 
   Dinlararo bag‘rikenglik.
   

Insonning o'zligini anglashi uning nodir va betakrorligini ang- lashdan boshlanadi. Insonning nodir va betakrorligini anglash birin- chidan, uning o'ziga yashiringan imkoniyatlami ro‘yobga chiqarish uchun asos bo‘lib, istakni shakllantirsa, ikkinchidan, unda boshqa- lami ham betakror ulug‘ siymoligini anglash orqali o‘zgalami hurmat qilishni, ulug‘lashni keltirib chiqaradi. Uchinchidan, bosh- qalaming ham nodir, betakrorligiga ishonish, ulami hurmatlash, qalbni g‘arazdan poklaydi. To‘rtinchidan esa, har bir kishining betakrorligini anglash asosida kishilarda boshqalar bilan muomala va munosabatning ihoddiy, ilmiy, ma’naviy-madaniy manfaat kasb etishni insoniyat ijtimoiyligiga tabiiy zarurat tug’iladi. Shu yuqo- ridagi sifatlaming shakllana borishi komillik sifatlarining asoslandan iboratdir. V
Komillik sifatlarini toiaqonli shakllantirish uchun esa faqat nasihatlar, da’vatlar etarli emas. Insonning ma’naviy faolligi amaliy - kasbiy faolligi bilan uyg‘unlashganda barkamollik sifatlari tabiiy shakllanadi, rivojlanadi. Aynan ana shu yuqoridagi tushunchalami to‘g‘ri anglash ta’Iim-tarbiyaning metodologik asoslarini to‘g‘ri tan- lashga yordam beradi. Chunki ta’limning subyektivlik, demokratik, huquqiy, insonparvarlik asoslari insonlaming nodir, betakrorlikla- rini ro'yobga chiqarishdir.
Insonlaming nodir va betakrorligini dunyoviy, diniy ilmlami uyg’unligida tushuntirib berish mumkin. Har bir kishi azaliy yaxshi taqdir, ezgu niyatlar bilan, ma’lum o'ziga xos ulug‘ maqsad va vazifalar bilan yaratilgan. Ammo inson asli yaratilishda ozod va erkindir.
Insonning ozod va erkinligi shunchalikki, hatto uning iymon - e’tiqodi, Olloh taolo tomonidan majbur qilinmaydi. Bu haqda Our’oni Karim Shuaro surasining 4-oyatida "...Zero, iymon e’tiqod nochor, noilojlikdan emas, balki qalb qanoati bilan ixtiyoriy
46
bo’lishi lozimdir"¹, - deyilgan. Chunki kishilar bu ulug’ hislatlar faqat insonlar foydasi uchunligini, ularga amal qilish insonlar uchun ham ma’naviy, ham moddiy manfaatlaming asosi ekanligini ongli tushunib, ularga amal qilsalar bu ishlar ular uchun huzur - halovat va baxtiyorlik bagMshlaydi. Vijdon kishilaming ongi, ong osti va qalbi mutanosibligini amalga oshiruvchi ma’naviy-insoniy tuyg‘u, sifat. Agar vijdonni sodda qilib tushuntirish lozim bo‘lsa, vijdon - insonning qalb amri bilan bajargan ishlarining (faoliyatini) ruhiy mezonidir.
Dono xalqimiz, ota-bobolarimizning "Xudo qalbingda bo'lsin, bolam", degan gaplari bejiz emas. Shuning uchun vijdon har bir kishining qalbidagi Xudodir, deyilishi bejiz emas. Kishi hayotidagi qilgan ishlari do’yicha vaqti-vaqti bilan o‘z vijdoni oldida hisob berib turadi. Bu muloqot haq muloqat bo'lishi lozim. Ayrim vaqtda nohaq ishni haq deb isbotlash o‘z vijdonini, bu esa xudoni aldash bilan teng kuchdir. Bunda ong osti (haqiqat) ishga tushib kishining ongli va ong osti orasida nomutanosiblik boshlanib, kishini ruhiy xastalikka olib keladi. Ruhiy xastalik esa jismoniy xastalikka olib keladi, ayrim hollarda boshqa ko'ngilsiz voqealarga olib kelishi mumkin.
Shunday qilib, g‘oya insonni va jamiyatni maqsad sari etak- laydigan, ulami harakatga keltiradigan, safarbar etadigan kuchdir.
Mafkura-muayyan ijtimoiy guruh yo qatlamning, millat yoki davlatning ehtiyojlarini, maqsad va intilishlarini, ijtimoiy-ma’naviy tamoyillarini ifoda etadigan g'oyalar, ularni amalga oshirish usul va vositalari tizimidir.
«0‘zbekiston jamiyatining milliy istiqlol mafkurasi, o‘z mohi- yatiga ko‘ra, xalqimizning asosiy maqsad-muddaolarini ifodalay- digan, uning o'tmishi va kelajagini bir-biri bilan bog‘laydigan asriy orzu-istaklarini amalga oshirishga xizmat qiladigan g‘oyalar tizimi­dir».^{I II}
Mustaqillik sharofati bilan xalqimizning milliy ongi, milliy g‘ururi, siyosiy madaniyati o‘sib bormoqda. Agar milliy ongimiz to'xtovsiz yuksala bormasa, mustaqilligimizning ma’naviy zamini mustahkam bo'lmaydi. Xalqimizning, jumladan, yoshlarimizning milliy jihatdan>o‘z-o‘zini anglashiga, ularda milliy iftixor tuyg‘Mana shu faoliyatda ishtirok etishda har bir kishining o'ziga xos uquvi, qobiliyati, xarakteri, uning nodirligi va betakrorligi na- moyon bo’ladi. Demak, inson nodirligi va betakrorligining, uning yutuq va muvaffaqiyatlarining birinchi garovi o‘z uquvi, qobiliyati va qiziqishlariga doir faoliyat, hayot yo'li hunar, kasb tanlashidadir. Yutuqning ikkinchi garovi shu o'ziga mos tanlangan hayot yo'lidan donolik, aql bilan faoliyat ko'rsatish, eng ko‘p moddiy va ma’naviy mahsulot olishidadir. Soha bo'yicha istiqbolli ma’naviy flkr inson yutug'ining uchinchi garovidir.
0‘zining uquvi, qobiliyatini ro'yobga chiqarish asosida bu- nyodkorona mehnat qilib, moddiy-ma’naviy mahsulotlar yaratib o'zinf, oilasini pok, halol luqma bilan boqib, davlatni, xalqni mod­diy-ma’naviy boyitishga xizmat qilgan kishi so'zda emas, amalda ham haqiqiy iymonli kishi bo'ladi.