Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

 

7-jadval. 

Tijorat banklarining turlari va ularning bir - biridan farq qiluvchi 

jihatlari 

 

№ Turkumlash 

belgilari 

Farq qiluvchi jihatlar 

1 2 

3 

1. Mulkchilik 

shakliga 

qarab 

 

 Davlat banklari 

 

 Aksioner banklar 

 

 Kooperativ banklar 

 

 Xususiy banklar 

 

 Mintaqaviy banklar 

 

 Qo‘shma banklar 

 

 Xorijiy banklar 

2. Bajariladigan 

operatsiyalariga qarab 

 

Universal banklar 

 

Maxsus banklar (investitsiya banklari, eksport-

import operatsiyalarini olib boruvchi banklar, 

Zamin banki va h.k.) 

3. Faoliyat 

ko‘rsatish 

hududi yoki joylash-

gan joyiga qarab 

 

Xalqaro bank 

 

Respublika miqyosidagi bank 

 

Mintaqaviy bank 

 

Viloyat banklari 

4. Tarmoq 

yo‘nalishiga 

qarab 

 

Sanoat banki 

 

Qurilish banki 

 

Qishloq xo‘jalik banki 

 

Savdo banki va h.k.  

 

Mustaqillik yillarida xorijiy sarmoyalar ishtirokidagi banklarni 

tashkil etishga davlat tomonidan alohida e’tibor berildi. Hozirgi paytda 

Respublikamiz hududida «O‘zprivatbank», «KDF bank», va O‘zbek-

Turkiya «UT-bank»i hamda O‘rta Osiyo hamkorlik va taraqqiyot 

bankining Toshkentdagi sho‘ba banki, Eronning «Soderot» banki 

samarali faoliyat ko‘rsatib kelmoqda. 

Hozirgi kunda Respublikamizda 2 ta davlat banki, 3 ta aksiyadorlik 

tijorat banki, 10 ta tijorat banki, 15 ta xususiy bank, 3 ta xorijiy sarmoya 

ishtirokidagi banklar, 2 ta sho‘ba va qator minibanklar faoliyat 

ko‘rsatmoqdalar. 

[69]. Tijorat banklari o‘z ustaviga ega bo‘lib, shu ustav asosida 

---

 

101

faoliyat ko‘rsatadi. Bank ustavida: 

 

bankning (to‘la va qisqartirilgan) nomi va qayerda joylashganligi 

(pochta manzili); 

 

ustav kapitalining miqdori, muassislar ro‘yxati va ustav 

kapitalidagi ulushlarning taqsimoti; 

 

bankning boshqaruv organlari, ularni tashkil etish tartibi, ularning 

vakolatlari hamda vazifalari haqidagi ma’lumotlar; 

 

bank auditi tartibi, shu jumladan, buxgalteriya hisobi xalqaro 

standartlarga muvofiq belgilangan hisobotlar va auditorlik dasturlarining 

maqsadlari ko‘rsatilgan bo‘lishi lozim. 

Bank ustavida «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida»gi qonunning 

8-moddasida belgilangan yuqoridagi talablardan tashqari, qonun 

hujjatlarida nazarda tutilgan quyidagilarni, ya’ni: 

 

bankka yuridik shaxs maqomini berish to‘g‘risidagi nizom; 

 

bankka qarashli muassasalar ro‘yxati, ularning maqomi; 

 

bank va uning filiallarini tashkil etish hamda ularning faoliyatini 

to‘xtatish tartibi; 

 

faoliyat to‘g‘risidagi ma’lumotlarni matbuotda e’lon qilish 

majburiyati (tartibi); 

 

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki bilan o‘zaro 

munosabatlarini ham o‘zida aks ettirgan bo‘lishi lozim. 

Sherikchilik asosida tuzilgan bankning ustavi yuqorida keltirilgan 

talablardan tashqari, aksiyadorlik jamiyatlar va mas’uliyati cheklangan 

jamiyatlar faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlarini o‘zida mujassam-

lashtirishi kerak. Tijorat banklar ustaviga o‘zgartirishlar O‘zbekiston 

Respublikasi qonunlaridagi o‘zgarishlar munosabati bilan kiritiladi va 

ular belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkaziladi. 

[70].Tijorat banklarining eng muhim vazifalari an’anaviy tarzda 

quyidagilar hisoblanadi: 

 

vaqtinchalik bo‘sh pul mablag‘lari, jamg‘armalar va yig‘malarni 

mujassamlashtirish; 

 

hisob-kitob to‘lov mexanizmining faoliyat ko‘rsatishini ta’-

minlash, xalq xo‘jaligida hisob-kitobni amalga oshirish va tashkil etish, 

to‘lov muomalasini yo‘lga qo‘yish; 

 

alohida xo‘jalik birliklari, yuridik va jismoniy shaxslarni 

kreditlash, ichki va tashqi xo‘jalik aylanmasiga kredit xizmati ko‘rsatish; 

 

veksellarni hisobga olish va ular bilan operatsiyalar o‘tkazish; 

 

moliyaviy va moddiy boyliklarni saqlash; 

---

 

102

 

mijozlarning mulkini ishonchli tarzda boshqarish (trast 

operatsiyalari). 

Zamonaviy bank vazifalarini chizmada quyidagicha tasvirlash 

mumkin (21-chizma).