O‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jalik vazirligi

Saralash va ins’ektsion konveyrlar turlari va ishlash ‘rints’lari xaqida tushuncha Saralash jarayonida mahsulotlar sifatiga ko‘ra guruhlarga bo‘linadi. Ins’ektsiya jarayonida chirigan, pishmagan, shikastlangan mevalar ajratiladi. Kolibrlash jarayonining maqsadi – meva va

sabzavotlarning o‘lchamlariga ko‘ra saralash.
Saralash va ins’ektsion konveyrlar transport vositalari sifatida ishlatilishi mumkin va ulardan ishchi joylar mavjudligi va chiqindilarni olib chiqib ketish moslamalari borligi bilan farq qiladi.
Qayta ishlash korxonalarida navlarga ajratish mashinalari xo‘l meva va sabzavotlarni sifat jihatidan ularning solishtirma og‘irligiga, pishib yetilganiga va tashqi ko‘rinishiga qarab navlarga ajratiladi.
Navlarga ajratuvchi mashinalar jarayonlarda murakkab ishlarni ham bajarishi mumkin, lekin ularning tuzilish konstruktsiyalari kolibrlash mashinalariga nisbatan soddaroqdir.
Qayta ishlash korxonalarida xom ashyoni navlash jarayoni ikki xil xususiyatga asoslangan: Ko‘l kuchi vositasida mahsulotlarning solishtirma og‘irligi bo‘yicha
Gidravlik usul bilan.
Barabanli saralash mashinasi. Bu jihoz ko‘k no‘xot, gilos, olcha, kartoshkalarning katta kichikligiga ajratish uchun ishlatiladi.
Rasmda uning umumiy ko‘rinshi ko‘rsatilgan.

3-rasm. Barabanli saralash mashinasi

To‘rsimon baraban. 2. Uzatmali mexanizm 3. Rama, 4. Yig‘uvchi bunker.
Ishlash tartibi: Xom ashyo harakatda bo‘lgan barabanga kiritiladi, s’iral yordamida aylanib, jihoz uzunasi bo‘yicha uzatiladi. Barabanning bi rinchi qismida teshiklar orasidan maydalari tushib ketadi. Keyingi qismida o‘rta o‘lchamdagi xom ashyo yig‘uvchi bunkerga tushadi. Roliklar yordamida qadalib qolgan xom ashyo tushiriladi. Barabanli saralash jihozi besh qismli teshikli barabandan iborat.
Texnik tavsifi
Ishlab chiqarish quvvati kg/sek 0,417 Energiya quvvati, kVt 2,6 Gabaritlari, mm 4000x800x1950
A9–KKB ti’idagi universal saralash mashinasi
Bu jihozda meva va sabzavotlar o‘lchami bo‘yicha saralanadi.
Stanina, 2. Saralash qismi, 3. Fraktsion transporter 4. CHiqindilar uchun transporter. 4.
Elektrodvigatelg‘.
Ishlash tartibi:
Xom ashyo kirish qismi orqal saralash qismiga o‘tadi. Bu qism zanjirga o‘rnatilgan roliklardan iborat bo‘ladi. Zanjir harakatda bo‘lib, gorizontal to‘siqni egib, noter yordamida pastga og‘adi, shuning hisobida roliklarni orasidagi bo‘shliq harakat sayin o‘zgaradi. Birinchi qismda bo‘shliq eng kichik bo‘ladi, keyingilarda kengayib boradi.
Texnik tavsifi
Ishlab chiqarish quvvati , kg/soat 3000 Elektroenergiya, kVt 2,2
Gabarit o‘lchamlari, mm 4090x1895x1545 KNU-02 ti’idagi saralash mashinasi
Bu jihoz bodringlarni uzunasiga saralash uchun ishlatiladi

4-rasm. KNU-02 ti ‘idagi saralash mashinasi

1-Mahsulot kiritish uchun transporter 2. Kattalashgan xom ashyoni ajratadigan qurilma 3.
Bodringlarni uzunligi bo‘yicha saralash uchun qurilma.

Ishlash tartibi: Bodring 5 juft ‘lastmassali zanjirlar yordamida uzatiladi. Zanjir orasidagi bo‘shliq harakat paytida oshadi (13 mm dan 23 mm gacha). SHu vaqtda yig‘uvchi qutiga kichik diametrdagi bodring ajratiladi. Yo‘lga solish qismida bodring ‘er’endikulyar joylashib boshlov qismiga yo‘naltiriladi. Ularning orasi teshik bo‘lib, teshiklar orasi zinali bo‘lib kengayib boradi.

Texnik tavsifi
Ishlab chiqarish quvvati, kg/min 0,417 Elektroenergiya sarfi, kVt 1,85
Ulchamlari, mm 4650x1450x2100 Diskli saralash mashinasi.
Diskli kalibrlash mashinalarida meva sabzavotlarni 3-4 xil o‘lchamda ajratib olish mumkin.

Ishlash tartibi

Kurilmaning ishchi g‘ildiragi valga o‘rnatilgan bo‘lib, unga s’itsalar joylashtirilgan bo‘lib, ular vtulkalarga kavsharlangan bo‘ladi. Gildiraklarning ikki tomoniga ichki va tashqi yoysimon polosalar o‘rnatilagan bo‘ladi. Ular ushlagichlarga maxkamlangan. Ushlagichlar bolt orqali ugolniklarga shunday o‘rnatiladiki, qaysiki g‘ildirak bilan yoysimon polosalar o‘rtasidan masofani xom ashyo kattaligiga qarab rostlash mumkin bo‘ladi. Gildirak bilan yoysimon polosalar orasidagi oraliq masofani o‘zgartirib, avval kichik o‘lchamdagi mevalar, keyin esa katta o‘lchamdagi mevalarni ajratib olish mumkin.
Gildirak val yordamida tishli uzatgichlar yordamida elektrodvigatelg‘ vositasida aylanma harakatga keltiriladi.
Ugolg‘niklar staninaga maxkamlanib, kolibrlash mashinasining harakatlanmas qismlarini mahkam ushlab turadi.
Lentali saralash konveyri. Ushbu uskunaning transport karkasi 5 da ikkita baraban 7 va 1 o‘rnatilgan. Baraban orasida to‘siqlar bilan uchta qismga bo‘lingan rezinali lenta o‘rnatilgan. Yonbosh oteskalarga kelib tushadigan xom ashyoni ishchilar saralab, o‘rtadagi qismga standart bo‘lmagan mevalarni qo‘yishadi. Xom ashyo bunker 2 ga yuklanadi va uchta lotok 9 orqali chiqariladi. Transporter elektrodvigatelg‘ 6 yordamida ishlaydi.
Transporter uzunligi 4,5,7,8,9,10 metrgacha, lentalarning eni esa 500, 560 yoki 800 mm gacha bo‘ladi. Lentaning tezligi 0,067; 0,1; 0,133 m/s bo‘ladi. Lentaning oxirida yuvish moslamasi o‘rnatilgan. Bu turdagi konveyrlar mayda o‘lchamli xom ashyo (no‘xat, gilos, olcha) lar uchun ishlatiladi.
pomidor, olma, shaftoli va boshqa mevalar uchun rolikli transporterlar ishlatiladi. Bu transporterlarning asosiy qismlari: karkas, transporter polotno, yuklash bunkeri, kistalar, uzatma va dush moslamasidan iborat. Roliklar harakatlanganda ular ustidagi mevalar aylanadi. Mahsulot bunker orqali konveyrga tushadi, bu yerda boshqaradigan to‘siq o‘rnatilgan. Ularning yordamida tushadigan mahsulot qavati nazorat qilinadi. CHiqindilar uchun konveyrning ikki tomonida maxsus kistalar joylashgan.

3. Kolibrlash uskunalarining vazifalari

Kolibrlash uskunalari. Xom ashyoni o‘lchamlariga ko‘ra saralash uchun barabanli, trosli, valikli-lentali, rolikli, shnekli va boshqa kolibrovatellar qo‘llaniladi.
Barabanli kolibrovatelg‘ ko‘k no‘xat, olcha, gilos, qulu’nay, kartoshkani saralash uchun ishlatiladi. No‘xat uchun besh sektsiyali setkali baraban o‘rnatiladi. Setkaning o‘lchamlari 12x12 mm, ishlab chiqarish quvvati 0,417kg/sek.
Kartoshka uchun baraban uchta sektsiyaga bo‘linadi: ularning o‘lchamlari: 40x40; 50x50; 60x60; ishlab chiqarish quvvati 0,555 kg/sek.
Ins’ektsion transporterni hisobida lentaning kerak bo‘lgan uzunligi va eni aniqlanadi Ishchilarning transporterning ikki tomonidan joylashganda transporter uzunligi quyidagi tenglamadan hisoblanadi.

Formula L=αG/2g+l +r

Α –Ishchi joyining eni, m;
G –Xom ashyo miqdori, kg/sek; g –Ishlash normasi, kg/sek.
l –transporterning oxirida joylashgan yuvish qurilmasining uzunligi, m; ‘ – ishlatilmaydigan lentaning uzunligi.

Transporterning ishlab chiqarish quvvati saralangan mahsulotni tekshi rish imkoniyatini e’tiborga olgan xolda aniqlanadi. Amaliy tekshirishlar asosida lenta enining har bir 0,1 m ga ishlab chiqarish quvvati 0,28 kg/sek ni tashkil etishi aniqlangan.

Lenta uzunligi (m):
Formula L=α∙V 0,2∙g +l +r
V– lentaning eni
Transporterning ishlab chiqarish quvvati:

G = z v k

E-lentaning tezligi, e-0,1-0,12 m/sek; V-lentaning eni, v-0,6-0,9 m;
K- lentaning 1 m² yuklanadigan xom ashyo miqdori , k-17-18 kg/m².
SHnekli kolibrovatelg‘ ikkita qarama - qarshi aylanayotgan shneklardan iborat. SHnek o‘ramalari orasidagi masofa bir hil bo‘ladi, val diametri esa kichrayadi. SHnekli kolibrovatellarda qattiq mevalarni saralash mumkin. Val diametri har bir qadamda 5 mm ga kichrayadi, shuning uchun har bir oqimdagi mevalarning o‘lcham lari 5 mmga farq qiladi.
Universal kolibrlash mashinasi (A9-KKB) dumaloq shakldagi meva va sabzavotlarni (olma, pomidor, shaftoli va boshqalar) saralash uchun ishlatiladi. Saralanadigan mevalarning o‘lchamlari 20-40, 40-80 mm, mashinaning ishlab chiqarish quvvati 0,833 kg/sek tashkil qiladi.
Xom ashyo o‘lchamiga ko‘ra ariqchalarga tushadi va transporter orqali chiqariladi. Kolibrlash mashinalari yordamida xom ashyoni uzunligi bo‘yicha saralash mumkin,
masalan: bodringni, sabzini. Ko‘k no‘xat konservasini ishlab chiqarish liniyasida esa no‘xatni zichligi bo‘yicha saralash agregati o‘rnatilgan. Yosh, texnik yetilgan no‘xatlar yengil bo‘lib suvning sirtida yig‘iladi va apparatdan chiqariladi.