O‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jalik vazirligi

^{O‘ZBEKISTON} RESPUBLIKASI

OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI QISHLOQ XO‘JALIK VAZIRLIGI

TOSHKENT DAVLAT AGRAR UNIVERSITETI TERMIZ FILIALI

“Tasdiqlandi”

O‘quv va tarbiyaviy ishlar bo‘yicha direktor

o‘rinbosari v.v.b. D.Jumanov

2021 yil “ ”

QISHLOQ XO‘JALIK MAHSULOTLARI SAQLASH, QAYTA ISHLASH VA MEXANIZATSIYA KAFEDRASI

QISHLOQ XO‘JALIGI MAHSULOTLARINI SAQLASH OMBORLARI

fanidan

O‘QUV – USLUBIY MAJMUA

Bilim sohasi:	–	400000 – Qishloq va suv xo‘jaligi
Ta’lim sohasi:	–	410000 – Qishloq, o‘rmon va baliq xo‘jaligi
Ta’lim yo‘nalishi:	–	5410500-Qishloq xo‘jalik mahsulotlarini saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

Termiz tumani – 2021 y

Mazkur o‘quv-uslubiy majmua O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2020 yil “ ” dagi -sonli buyrug‘i bilan (buyruqning - ilovasi) tasdiqlangan “Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini saqlash omborlari” fan dasturi asosida tayyorlangan.

Tuzuvchi:
Abdullaev I.E.	–	ToshDAU Termiz filiali, “Qishloq xo‘jalik mahsulotlarni saqlash, qayta ishlash va mexanizatsiya” kafedrasi katta o`qituvchisi
Turayev D.Sh.		ToshDAU Termiz filiali, “Qishloq xo‘jalik mahsulotlarni saqlash, qayta ishlash va mexanizatsiya” assistenti
Rahmonov E.A.		ToshDAU Termiz filiali, “Qishloq xo‘jalik mahsulotlarni saqlash, qayta ishlash va mexanizatsiya” assistenti
Taqrizchilar:
M.X.Aramov	–	Meva – sabzavotchilik, uzumchilik, seleksiya va urug’chilik kafedrasi mudiri, professor.
Abdiev A.A.	–	Toshkent irrigasiya va qishloq xo’jaligini mexanizasiyalash muxandislari instituti Qarshi filiali o’quv-uslubiy bo’lim boshlig’i, q.x.f.n., dotsent.

ToshDAU Termiz filiali Kengashida ko‘rib chiqilgan va tavsiya qilingan ( 2021 yil “ “ dagi _ sonli majlis bayoni)

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI QISHLOQ XO‘JALIK VAZIRLIGI

TOSHKENT DAVLAT AGRAR UNIVERSITETI TERMIZ FILIALI

QISHLOQ XO‘JALIK MAHSULOTLARI SAQLASH, QAYTA ISHLASH VA MEXANIZATSIYA KAFEDRASI

“QISHLOQ XO‘JALIGI MAHSULOTLARINI SAQLASH OMBORLARI”

fani bo‘yicha MUNDARIJA

Termiz tumani – 2021

MUNDARIJA

№	Bo‘limlar	Bet
I	O‘quv materillari	3
1.1	Ma’ruza mashg‘ulotlari
	Kirish	5
1.1.1	Fanning tarixi va xalq xo'jaligidagi ahamiyati	7
1.1.2	Mamlakatimizda sovutgichli omborlarning faoliyati va istiqbollari	12
1.1.3	Saqlash omborlarini loyihalashdagi umumiy holatlar va tushunchalar	23
1.1.4	Saqlash omborlarini turlari va tuzilishi va o'lchamlari.	32
1.1.5	Saqlash omborlarini loyihalash va loyihani tanlash.	54
1.1.6	Saqlash omborlari va saqlashga tayyorlash bo'limlarini bosh rejasini tuzish	64
1.1.7	Saqlash omborlarida foydalaniladigan qushimcha transport jihozlar va texnikalar.	79
1.1.8	Sovuq zanjir tizimi va uning mohiyati	87
1.1.9	Qishloq xo'jaligi mahsulotlarini saqlash omborlari turlari	90
1.1.10	Vaqtinchalik saqlash omborlari	93
1.1.11	Doimiy omborlar	101
1.1.12	Don mahsulotlarini saqlash omborlari	113
1.1.13	Donni qayta ishlab olinadigani mahsulotlarni saqlash omborlari	120
1.1.14	Chigitli paxta va paxta tolasini saqlash omborlari	129
1.1.15	Meva-sabzavot, uzum, ildizmeva, poliz va kartoshka mahsulotlarini saqlash omborlari	140
1.1.16	Yig'ishtirib olingan qishloq xo'jaligi mahsulotlarini saqlash omborlariga tayyorlash va ularni sifat ko'rsatkichlari	149
1.1.17	Mevalarni doimiy omborlarda saqlash	156
1.1.18	Sabzavotlarni doimiy omborlarda saqlash	166
1.1.19	Go'sht mahsulotlarini saqlash omborlari	177
1.1.20	Sut va sut mahsulotlarini saqlash omborlari	189
1.1.21	Don va donli ekin mahsulotlarini saqlash omborlari	199
1.1.22	Gaz muhiti boshqariladigan saqlash omborlari	211
1.1.23	Jadal muzlatish tizimiga ega saqlash kamerali	220
1.1.24	Saqlashga mo'ljallangan mahsulotlarga qo'yiladigan talablar	225
1.1.25	Quritilgan meva mahsulotlarini saqlash omborlariga qabul qilish tartibini o'rganish	235
1.1.26	Quritilgan sabzavot mahsulotlarini saqlash omborlariga qabul qilish tartibini o'rganish	239
1.2	Amaliy mashg‘ulotlari	242
II	Mustaqil ta’lim mashg‘ulotlari	395
III	Glossariy	401
IV	Ilovalar	404
V	Adabiyotlar	432

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI QISHLOQ XO‘JALIK VAZIRLIGI

TOSHKENT DAVLAT AGRAR UNIVERSITETI TERMIZ FILIALI

QISHLOQ XO‘JALIK MAHSULOTLARI SAQLASH, QAYTA ISHLASH VA MEXANIZATSIYA KAFEDRASI

“QISHLOQ XO‘JALIGI MAHSULOTLARINI SAQLASH OMBORLARI”

fani bo‘yicha MA’RUZALAR

Termiz tumani – 2021

Kirish
Bugungi kunda respublika aholisini oziq-ovqat mahsulotlari bilan uzluksiz tahminlash maqsadida mahsulot yetishtirish hajmi va turlarini ko‘paytirish shuningdek, qishloq aholisini daromadlari va turmush darajasini yuksaltirishga alohida e’tibor qaratilmoqda.
Ayniqsa, 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirish maqsadida beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi va bir qator qaror, farmonlar qabul qilindi.
Meva-sabzavot mahsulotlarini yetishtirish, agrotexnik tadbirlarini o‘z muddatida sifatli qilib o‘tkazish bo‘yicha belgilangan hududiy chora-tadbirlar Dasturlarini bajarilishi natijasida bir qator ijobiy natijalarga erishilmoqda.
Respublika hududlarida meva-sabzavot, poliz, kartoshka va uzum mahsulotlarini ko‘paytirish, agrotexnik tadbirlarni o‘z muddatida o‘tkazish, ulardan yuqori sifatli, eksportbop mahsulot yetishtirish bo‘yicha ham tizimli ishlar olib borilmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 6 yanvardagi “Ho‘l meva-sabzavot, kartoshka, poliz mahsulotlari va uzum harid qilish va ulardan foydalanish tizimini takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ–2717-sonli qarorining ijrosini tahminlash borasida muayyan ishlar amalga oshirildi.
Aholini yil davomida meva-sabzavot mahsulotlari bilan uzluksiz tahminlash, bozorlardagi narx-navolarning barqarorligini saqlash hamda eksport salohiyatini oshirish maqsadida aholi xonadonlari, fermer va dehqon xo‘jaliklari hamda tadbirkorlar tomonidan 635 gektar maydonda issiqxonalar tashkil etildi.
Bugungi kunda Respublika bo‘yicha 8,5 ming gektardan oriq maydonlarda issiqxonalar faolyati yuritmoqda, bularning 40 gektar maydoniga gidropinika usulida sabzavot mahsulotlari yetishtirilmoqda.
Ushbu issiqxonalardan 500 ming tonnadan ortiq sabzavot va tsitrus meva mahsulotlari yetishtiilib, qish oylarida aholiga yetkazib berilmoqda.
2017 yilda boshoqli don ishlab chiqarish 8 mln. 116 ming tonnani (2016 yilga nisbatan 98,2
%), sabzavot ishlab chiqarish 11 mln. 434 ming tonnani (101,4 %), kartoshka 3 mln. 15 ming
tonnani (101,9 %), poliz 2 mln. 95 ming tonnani, meva 3 mln 76 ming tonnani, uzum yetishtirish 1 mln. 749 ming tonnani tashkil etdi.
Hozirgi qishloq xo‘jaligida o‘tkazilayotgan izchil iqtisodiy isloxatlar aholini sifatli oziq- ovqat mahsulotlariga bo‘lgan talabini to‘laroq qondirishi va shu bilan bir payitda bugungi kunning eng katta muommolaridan biri bo‘lgan oziq ovqat xavsizligining oldini olish dolzarb masalalardan biri hisoblanadi.
Qishloq xo‘jalik mahsulotlarini yetishtirish miqdori ortib borgan sari ularni saqlash va qayta ishlash ham to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilishi kerak, buning uchun esa yangi zamonaviy omborxonalar va qayta ishlash korxonalari bunyod etilishi, qolaversa, bu boradagi fan-texnika va ilgor texnologiyalarni tadbiq etish, xorij tajriba yutuqlarini o‘rganib ishlab chiqarishga keng joriy etilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi
SHuning uchun bugungi kunning qishloq xo‘jalik mutaxasislari qishloq xujaligi mahsulotlarini yetishtirish, saqlash va qayta ishlash texnologiyalarini puxta bilishlari katta amaliy ahamiyatga ega. Qishloq xo‘jalik mahsulotlarining sifatini bilish, standartlash sistemasi bilan tanishish, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini saqlash va qayta ishlash texnologiyasining o‘zlashtirilishi mahsulot sifatini oshiradi va nobudgarchilikni imkoni boricha kamaytiradi.Hozirgi qishloq xo‘jaligida o‘tkazilayotgan izchil iqtisodiy isloxatlar aholini sifatli oziq-ovqat mahsulotlariga bo‘lgan talabini to‘laroq qondirishi va bu soxadagi tahminotni tubdan yaxshilab jaxon andozalariga tenglashtirish eng dolzarb masalalardan biri hisoblanadi.

1-ma`ruza: Fanning tarixi va xalq xo'jaligidagi ahamiyati Reja:

1. 
   Mahsulotlar saqlashning xalq xo'jaligidagi ahamiyati
   
2. 
   Kartoshka-sabzavot va mevalar saqlashning tarixi
   
3. 
   Sovutkichli omborxonalarning ahamiyati va tarixi
   

Adabiyotlar: 1, 2, 3, 4, 5, 6