O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

Fure-Ramanspektroskopiyaqo‘llanishiningasosiyyo‘nalishlari
Fure-Ramanspektroskopiyanamunalarfluoressensiya (nurqaytarish) xususiyatliyokitarkibidashundayxususiyatlimikroaralashmalaribo‘lgannamunalaruchunengmaqbulvarianthisoblanadi. Fure-Ramanspektroskopiyanoma’lummoddalarniidentifikatsiyalash (solishtirish), xomashyonitahlilqilish, tayyormahsulotnisifatvamiqdorjihatidantahlilqilishuchunfarmatsevtikaanalizi (tahlili) uchunkattamuvaffaqiyatbilanqo‘llaniladi. SHuningdekbuuslubkombinatorkimyodapolimorfizmnio‘rganish, moddalarnimassasibilanyokiyuzadagimoddalarnitadqiqetishmaqsadidakengqo‘llaniladi. Fure-RamanspektroskopiyadispersionRamanspektroskopiyaganisbatanma’lumustunlikkaega, chunkifarmatsevtikanamunalariko‘pincha 785 nmlilazerbilanqo‘zg‘atishdafluoressensiyalab, biroq 1 mkm (1000 nm) lilazerbilanqo‘zg‘atilganidaajoyibspektrlarberadilar.
Xuddianashusabablargako‘raFure-Ramanspektroskopiyakriminalistikasohasidamuhrlangankonteyneryokiqadoqichidaginamunalarvaashyoviydalillarnitahlil (analiz) qilishuchunkengqo‘llanilib, bundaqadoqniochishtalabetilmaydi, chunkiqadog‘inamunaspektrigaasloulushqo‘shmaydi. Fure-Ramanspektroskopiyanoqonuniynarkotikmoddalarnitadqiqetish, yashirinlaboratoriyalar, portlovchimoddalarvatolalarnianiqlashdakattafoydaberishimumkin. Ko‘chadasotiladigannarkotikmoddalarvayashirinlaboratoriyadaishlabchiqarilgannamunalarko‘zgako‘rinadiganlazerbilanqo‘zg‘atilganidako‘pinchafluoressensiyalanib (nurqaytarib, yaltirab) ammoyaqinIKsohadalazerdanqo‘llaganholdaosonlikbilananiqlanishimumkin (Fure-Ramanspektroskopiya).
Sofpolimerlarodatdafluoressensiyalanmaydi, ammoulartarkibigaqo‘shiladiganantislejivatellarvaplastifikatorlarkabiturlimikroqo‘shilmalarko‘rinadigansohadagilazerbilanqo‘zg‘atilganidafluoressensiyalanishi (nurqaytarishi, yaltirashi) mumkin. Fure-Ramanspektroskopiyako‘pinchaaksariyatpolimetrnamunalaruchunqo‘llaniladi.
Fure-Ramanspektroskopiyapulpa, qog‘oz, to‘qimachilikmahsulotlariningkimyoviytadqiqetishda, hamdaneft-kimyosohasidakengqo‘llanadi. UslubRamanbibliotekalarimavjudligitufaylinoma’lummoddalarnisolishtirish, identifikatsiyalashuchunjudaqulayhisoblanadi. Fure-Ramanspektrometrlariichkikalibrovkasimavjudbo‘lib, shusababliularto‘lqinlarsonigako‘rajudakattaaniqlikkaega. Miqdorvasifattahlili (bibliotekalarbo‘yichaizlash) uchunto‘lqinlarsonigako‘rayuqoridarajadagianiqlikkaegabo‘lishtalabetiladi.
Fure-Ramanspektroskopiyaxomashyoniqiyoslash (identifikatsiyalash) yokitayyormahsulotnitahlilqilishkabioddiy (rutinniy) tahliluchunjudaqulayuslubbo‘lib, uslubiyotiniishlabchiqishsoddaligivaavtomatlashtirishimkoniyatibilanajralibturadi. Soddavatushunarlidasturiyta’minotitufayliasboblarboshqarishdaanchaqulay, asbob-uskunalarnio‘zlashtiribolishvaolinganma’lumotlargaishlovberishuchunesajudaozvaqto‘rganishtalabetiladi.
Ramanspektroskopiyaimkoniyatlarianchakengbo‘lganqudratlianalitikvositahisoblanadi. Uslubdanfoydalanishsoddaligibilanfarqqilib, chunkinamunatayyorlashdeyarlitalabqilinmay, olinadiganspektralaxborotdanesahamidentifikatsiya (solishtirish), hammiqdoriytahlilmaqsadlariuchunfoydalanishmumkin.
DispersionRamanspektroskopiya, Fure-Ramanspektroskopiyakabimuayyanturdaginamunalaruchuno‘zustuvorjihatlarigaega. buuslublarfarmatsevtika, polimersanoati, neft-kimyo, kriminalistika, geologiyasohalarida, qorong‘i (qora) namunalarvasuvliaralashmalarnitadqiqetishdamuvaffaqiyatbilanqo‘llanibkelmoqda.
Ko‘pginailovalardamazkuruslubdatahliletiladigannamunalarningaslnusxagamosliginitekshiribko‘risho‘tamuhimo‘rintutadi. Ko‘phollardamodlellashtirishyokisintetik “standartlar” barchata’sirlaryokirealnamunaningfoniniaksettiraolmay, shusabablianashunday «standartlar» yordamidagidastlabkibaholashnoto‘g‘rinatijalarkeltiribchiqarishimumkin.
DispersionvaFure-Ramanspektroskopiyauchunasboblaretkazibberishbilanshug‘ulladiganishlabchiqaruvchiginailovangizo‘taaniqvato‘liqtarzdabaholanishinita’minlabberishimumkin. BuholdadispersionvaFure-Ramanspektrometridanbirinitanlashmasalasitahlilingizuchunoptimalnatijagaasoslanib, sizningqaroringizmazkurishlabchiqaruvchiningasboblariningfaqatbirtipibilancheklanmay, buesaumumanRamanspektroskopiyaimkoniyatlariningyarminiginanamoyishetadi, xolos.