M tojiyev, I. Nigmatov


M ehnatning fiziologik asoslari



Download 8,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/244
Sana17.05.2023
Hajmi8,77 Mb.
#939792
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   244
Bog'liq
Hayot faoliyati xavfsizligi. Tojiboyev M. Nigmatov M

2.3. M ehnatning fiziologik asoslari
Har qanday m ehnat - m urakkab fiziologik jarayonlar kom pleksidan 
tashkil topadi. Bu faoliyatda markaziy asab sistemasi asosiy vazifani 
bajaradi, y a ’ni ish jarayonida inson organizm ida sodir b o ‘ladigan 
o ‘zgarishlam i boshqaradi. Ay nan inson m iyasi tufayli m ehnat faoliyatida 
uning kuch-quw ati (energiyasi) sarflanadi. M exanik ishlami boshqarish 
uchun 
inson 
organizm ida 
kim yoviy-biologik 
jarayon 
natijasida 
uglevodlar parchalanishi hisobiga am alga oshadi. Bunda jism oniy kuchga 
sarfianadigan kislorod m iqdori m ehnat faoliyatining unum iga b og ‘liq 
b o ‘ladi. Jismoniy m ehnat faoliyatida nafaqat uning kuch-quw atiga, balki 
fiziologik a’zolar tizim ida ham o‘zgarishlar yuz beradi. M asalan, chuqur 
nafas olish yoki chiqarish orqali ish jarayonining kechishiga olib keladi. 
Jism oniy tayyorgarlik k o ‘rgan insonlarda chuqur nafas olish imkoniyati 
yuqori bo‘ladi. Yurak a ’zolari tizim ida ham o ‘zgarishlar yuz beradi. 
M asalan, og‘ir jism oniy harakatning ko ‘payib ketishi oqibatida, yurakning
27


tez-tez urishiga va qon bosim ining ko‘tarilib ketishiga olib keladi. Bunda 
qondagi biokimyoviy o ‘zgarishlar natijasida qand dinamikasi o ‘zgarishi 
kuzatiladi. Jumladan, o ‘rtacha og‘ir ish bilan shug‘ullanuvchilarda qand 
miqdori oshib boradi, lekin qandning ortib borish miqdori kasallangan 
inson tuzalib ketgunga qadar muayyan vaqtgacha saqlanib qoladi. 
Organizmdagi q u w a tn in g salmoqli darajada sarflanishi natijasida undagi 
uglevod zaxiralarining kam ayishiga olib keladi. To‘xtovsiz jism oniy o g ‘ir 
m ehnat qilish oqibatida sut kislotasining k o ‘payishiga, PH m uhitning 
oshishi esa qondagi gemoglabin kislorodining teriga o ‘tish tezligining 
oshishiga olib keladi. Shuningdek, og’ir jism oniy mehnat qiladiganlarda 
suv va tuz almashish jarayonlarining tezlashishiga, ter to ‘kilishiga, 
bular esa buyraklar bajaradigan vazifaning yengillashishiga olib keladi. 
Ammo, bunday m ehnat faoliyatida organizmdagi oshqozon osti bezi ish 
faoliyatining sekinlashishiga, ovqat hazm qilishning pasayishiga olib 
keladi ham da eshitish, k o ‘rish, sezish faoliyatlariga ham o ‘z ta ’sirini 
ko ‘rsatadi. B unga qarshi deyarli aqliy m ehnat faoliyatida - gaz almashunivi 
qisman o ‘zgarishi, qon pulsi sekinlashishi, qon bosim ining k o ‘tarilishi, 
nafas olishning qiyinlashishi, m iyaga ko‘p qon quyilishiga olib keladi. 
Surunkali aqliy m ehnat burun qon tomirlari, ayniqsa, m iya va yurak qon 
tom irlarining m e’yoriy tonusining o ‘zgarishiga olib keladi. Aqli m ehnat 
faoliyati sezgi a ’zolari: eshitish, ko‘rish, sezishning jim jitlikda ishlashi 
bilan uzviy bog‘liq. Yengil jism oniy mehnat, aqliy m ehnat faoliyatining 
q o ‘llab-quw atlab turadi, og‘ir jism oniy mehnat esa buning aksi, jism oniy 
va aqliy m ehnat faoliyatini to ‘xtovsiz am alga oshirilishi inson ishlash 
qobiliyatining pasayishiga olib keladi.

Download 8,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   244




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish